VU Magazine 1986 - pagina 158

Mannen lopen dit soort risico's niet. Bij vrouwen heeft een derde van de sterfte aan kanker te maken met hormonen. Bij mannen is dat nog geen tien procent. Het gaat daarbij om prostaatkanker, een vorm die overigens, net als bij borstkanker, vooral wordt veroorzaakt door te vet eten. Er schijnt echter ook een verband te zijn met seksuele aktiviteit. Bij homoseksuele mannen komt de leverkwaal Hepatitis-B voor, die in sommige gevallen kan ontaarden in leverkanker. En dan is er natuurlijk AIDS. n 1982 kreeg Mary Zeldenrust-Noordanus te horen dat zij borstkanker had. Als directeur van het Instituut voor Psychologisch Marktonderzoek besloot ze het vijfjaarlijks congres dit keer als thema mee te geven de psychologische aspecten bij kanker en andere ernstige ziekten. Zij verdiepte zich grondig in de materie die ook zo duidelijk haarzelf betrof. In 1984 overleed ze. Na haar dood werd een aantal interviews met haar gebundeld en in boekvorm uitgegeven. In een interview zegt ze over de mogelijke psychische oorzaken van kanker het volgende: "Er zijn maar een paar onderzoeken geweest met voorspellende waarde. En die wijzen allemaal in dezelfde richting. Namelijk dat psychische factoren bijdragen aan het krijgen van kanker. Die mededeling roept bij veel mensen weerstanden op. Ik heb dat gevoel zelf ook gehad: heb ik kanker, krijg ik nog een trap na ook. Ik heb in het onderzoek ook mensen getroffen die zeiden: ik heb zo m'n best gedaan, en nou heb ik toch uitzaaiingen gekregen; ik heb er zeker niet hard genoeg aan gewerkt. Dat is een absurde redenering. Ik kan het me goed voorstellen, maar de redenering deugt niet. Psychische factoren werken mee bij alles, dus ook bij kanker. Maar waar gaat het om? Je maakt in je leven een hoeveelheid keuzes. Een aantal keuzes maak je bewust, een ander aantal — die kun je wel keuzes noemen, maar dat is meer een patroon waar je in groeit. Je kunt bezig zijn met alle mogelijke bewustwordingsprocessen, maar je wordt niet alleen daardoor gestuurd. Er zijn ook allerlei invloeden uit je omgeving. Nou kun je een mens wel eindeloos verantwoordelijk stellen voor zijn eigen leven, voor zijn eigen keuzes, zijn eigen gezondheid en zijn eigen ziekte, maar dat neemt niet weg dat je in die loop van je leven keuzes maakt en dingen doet die op dat moment bij jou passen. En dan kun je in mijn ogen niet praten van schuld."

I

ok Susan Sontag gaat in Illness as methaphor in op het mogelijke verband tussen psychische gesteldheid en kanker. In verschillende onderzoeken wordt de nadruk gelegd op een bepaalde 'kankerpersoonlijkheid', waarmee men een soort vatbaarheid voor kanker wil aanduiden. Zo zou iemand die een trauma in de jeugd heeft meegemaakt en een introverte persoonlijkheid heeft, meer kans op kanker hebben dan de wat zorgelozer types. Een probleem bij dit soort typeringen is dat ze op zo veel mensen van toepassing zijn. En een heel groot deel van die mensen krijgt geen kanker, wat de verklarende waarde van een dergelijke theorie natuurlijk uiterst miniem maakt. Een aspekt waar Sontag op wijst is de veranderende ideeën over wat kanker zou veroorzaken. Huidige kankerpatiënten in Amerika rapporteren gevoelens van eenzaamheid en isolatie sinds hun kinderjaren. Victoriaanse kankerpatiënten daarentegen noemen hun overvolle levens, armoede en de zware last van werk en familieverplichtingen. Zij spraken niet over ontevredenheid met hun leven of een mogelijk gebrek aan een "betekenisvolle relatie". In de negentiende eeuw gaf een Engelse dokter zijn patiënten het advies dat men, om kanker te voorkomen, een eventueel verdriet maar moedig moest dragen en er vooral niet mee te koop moest lopen. Vandaag de dag zou dit worden vervangen door het advies mogelijke zwarigheden toch zo veel mogelijk naar buiten te brengen. De vergelijking met TBC gaat ook hier op. Het was immers

O

144

Mary ZeldenrustNoordanus (Corinne Noordenbos)

ook een bepaalde passie die tuberculose veroorzaakte. Een ongelukkige liefde bij voorbeeld. "Zoals men vroeger dacht dat TB veroorzaakt werd door een teveel aan passie, die vooral de roekelozen en sensuelen aantastte, vandaag de dag geloven veel mensen dat kanker een ziekte is van onvoldoende passie, en diegenen aantast die hun seksuele gevoelens onderdrukken, niet spontaan zijn en hun woede niet kunnen uiten." Een prachtig voorbeeld hiervan is de door Sontag geciteerde Amerikaanse schrijver Norman Mailer, die zijn vrouw doodstak, en toen verklaarde dat als hij dit niet gedaan zou hebben, "hij kanker zou krijgen en binnen een paar jaar zelf dood zou zijn." Toen men eenmaal in de gaten had dat TB veroorzaakt werd door een bacil, veranderden de ideeën over de ziekte. Maar dat ging erg langzaam. Al in 1882 werd bekend wat de werkelijke oorzaak was, maar in 1920 schreef Franz Kafka nog: "Ik ben geestesziek, de ziekte van mijn longen is niets anders dan uiting van mijn mentale ziekte." Nog ver in deze eeuw geloofde men in de theorie dat emoties TBC veroorzaakten, tot men wist hoe de ziekte te genezen was. Sontag is echter somber over de toekomst van de 'emotie-theorie' in relatie tot kanker. Zij verwacht dat die heel wat houdbaarder zal blijken dan de theorie die uiteindelijk de mysterieuze ziekte tuberculose ontmaskerde. r zijn globaal drie methoden om kanker te genezen. Via operatieve weg, door bestraling en met medicijnen. De chirurgische optie was lange tijd de enig mogelijke behandelwijze tegen kanker. Wat men deed was eenvoudigweg de tumor wegsnijden als die aan de oppervlakte lag of op een plaats waar makkelijk bij te komen was. Soms betekende dat wel dat ook een gezond deel van het lichaam werd weggehaald. Zo werd bij vrouwen vaak een borst afgezet of werd een arm of een been (gedeeltelijk) geamputeerd. Bij longkanker was dat veel moeilijker omdat de tumor,zich veel dieper in het lichaam bevond. Ook een tumor in de hersenen was vaak niet chirurgisch te verwijderen. Een probleem was altijd dat deze techniek alleen lukte als de tumor zich niet had uitgezaaid, en als men er redelijk zeker van kon zijn dat er genoeg was weggehaald. De vooruitzichten voor kankerpatiënten zijn nu beter geworden, deels omdat de chirurgische technieken een enorme vooruitgang hebben geboekt. Zo is het nu bijvoorbeeld mogelijk een borstsparende operatie te verrichten bij vrouwen met een niet te grote tumor in de borst. Bovendien kan men nu ook met andere therapieën trachten de chirurgische ingreep zo succesvol mogelijk te maken. Dat kan bij voorbeeld via bestraling met radio-aktieve stoffen. In het begin was het erg moeilijk de juiste dosis te bepalen. Zo werd er vaak te veel straling toegediend, of differentieerde men te

E

VU-MAGAZINE -

APRIL 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen