VU Magazine 1987 - pagina 403

vrouwelijke studenten aan de theologische faculteiten; aan de stroom doctoraalscripties met een feministische signatuur zal dan ook niet gauw een eind komen. Er zijn bovendien ongeveer dertig vrouwen bezig met een proefschrift over een feministisch-theologisch onderwerp. De groei is spectaculair, al moet gezegd worden dat de meerderheid van de medewerksters aan de faculteiten in deeltijd werkt of een tijdelijk contract heeft. De meest concrete resultaten hebben feministisch theologes de afgelopen tien tot vijftien jaar geboekt als zij op zoek gingen naar de rol van vrouwen in een christelijke traditie. De verhalen uit kerkgeschiedenis en bijbel zijn door mannen geschreven en mannen spelen er veelal de hoofdrol in. Feministisch theologes concentreerden zich op de vrouwen die zich desondanks een plaats in de geschiedschrijving hadden veroverd en kwamen

'Onze vragen waren niet belangrijk genoeg, onze opmerkingen niet intelligent genoeg en op haar best was ons uiterlijk aardig genoeg.'

tot een herwaardering van hun rol. Verhalen over heksen bij voorbeeld veranderden onder invloed van feministische kerkhistorici van een bijna vergeten bladzij in de kerkgeschiedenis in verhalen over onafhankelijke vrouwen die door een mannenmaatschappij tot outcast waren bestempeld. Feministische exegetes ontdekten hoe bijbelverhalen waarin vrouwen de hoofdrol spelen vergeten waren of door een onjuiste vertaling of een verkeerde interpretatie van hun angel waren ontdaan. Maria, Debora, Ruth, Rachab en tientallen andere vrouwen uit de bijbel zijn in een nieuw en voor vrouwen inspirerend licht komen te staan.

I

n het eerste nummer van Mara worden bij voorbeeld zeven min of meer feministische exegeses van het verhaal van Hagar en Sara met elkaar vergeleken. Dat verhaal komt op twee plaatsen in het bijbelboek Genesis voor, in hoofdstuk 16 en in hoofdstuk 21. In het eerste verhaal wordt de slavin Hagar zwanger van Abraham, omdat Abrahams vrouw Sara onvruchtbaar lijkt. Hagar vlucht de woestijn in als Sara haar het leven onmogelijk maakt, maar wordt teruggestuurd door een engel van God. In het tweede verhaal is Hagar door Abraham de woestijn ingestuurd, omdat haar zoon Ismaël een bedreiging is voor Sara's zoon Isaak.

Voor wie deze verhalen leest vanuit het perspectief van Hagar wordt deze slavin meer dan een wat curieuze voetnoot in de geschiedenis van het volk Israël. Sommigen zien in haar een vrouw die, driedubbel onderdrukt, toch een centrale rol kan opeisen in de geschiedenis van Gods omgang met Israël. Anderen benadrukken dat Hagar als onderdrukte niet passief blijft, maar actief in verzet komt. Ook wie het perspectief van Sara als uitgangspunt neemt bij de lezing van deze verhalen kan tot verrassende ontdekkingen komen. In alle gevallen zijn het niet de vrouwen Hagar en Sara die een marginale rol spelen, maar is het Abraham - de patriarch, de heerser - die passief blijft. Er bestaat een stroming binnen de feministische theologie die zich aan dit 'schatgraven' in de christelijke traditie weinig gelegen laat liggen. Hoe prachtig sommige verhalen uit de christelijke traditie ook zijn, deze traditie als geheel is toch patriarchaal en onderdrukkend. Was Jezus een feminist? "Mooi! Prachtig! Maar al was 'ie het niet, ik ben het wèl," schreef Mary Daly eens, om aan te geven welk gezag zij aan de christelijke traditie toekende. Vooral in de Verenigde Staten zijn feministisch theologes dan ook op zoek gegaan naar een feministische spiritualiteit buiten de christelijke traditie. Mythes over oermoeders en moedergodinnen en heksenpraktijken bleken inspiratiebronnen. In Nederland heeft deze vorm van feministische theologie nooit echt wortel geschoten. De aandacht voor de zogenaamde goddess movement is tamelijk kortstondig geweest en feministische spirimaliteitscentra als het Amsterdamse Avalon komen niet voort uit de inspanningen van theologes. Veel feministisch theologes bezien dit soort activiteiten met enige huiver. Velen zijn bang voor nieuwe vormen van religie en ook de manier waarop in deze kringen 'het wezen van de vrouw' wordt verabsoluteerd, stemt velen tot voorzichtigheid.

D

Rosemary Radford Ruether: 'In de bijbel treffen we gewoon mensen aan die zoeken naar bepaalde betekenissen en waarden.' FotoAVC/VU.

at betekent niet dat degenen die zich binnen de christelijke traditie plaatsen het gezag van deze traditie niet ter discussie stellen. Rosemary Radford Ruether zegt het in een interview, ook in het eerste nummer van Mara, op deze manier: "Er bestaan geen absolute normen. In de bijbel en in de traditie treffen we gewoon mensen aan die zoeken naar bepaalde betekenissen en waarden. Daaruit ontstaan godsdienstige bewegingen. Die produceren teksten,

V U - M A G A Z I N E - NOVEMBER 1987

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen