VU Magazine 1988 - pagina 146

De weervoorspelling zal nooit helemaal deugen. 'Die zwakheid moeten we omzetten in onze kracht', vindt weerkundige prof. dr. H. Tennekes: 'De meteorologie heeft iets unieks te bieden'. MARK MiERAS

Hier en daar een bui Reading: een middelgrote plaats vijftig kilometer ten westen van Londen. De straten zijn er rustig, bijna landelijk voor wie de wereldstad net is ontvlucht. Toch is Reading in een bepaald opzicht het middelpunt van West Europa: al vijftien jaar vormt het de residentie van het Europese Centrum voor Weersverwachting op Middellange Termijn. Het centrum is het paradepaardje van de Westeuropese weerkunde. Hier verzamelt men tweemaal daags de weerrapporten van de hele aarde. De gegevens die verzameld worden door meer dan tienduizend weerstations, weerschepen, satellieten, ballonnen en vliegtuigen, voert men in de supercomputer die het kloppend hart vormt van het weercentrum. Uit alle gegevens over de huidige weersituatie berekent deze computer het toekomstige weer. In het elektronische brein bevindt zich een model van de aardatmosfeer. Langs rekenkundige weg simuleert men de werking van de atmosfeer. Dat gaat sneller dan in de echte atmosfeer: één etmaal duurt in de computer slechts twintig minuten. Zo ontstaat een beeld van het weer van morgen, overmorgen en de dagen daarna. De computer rekent tot tien dagen vooruit, dat is de uiterste grens waarop de voorspelling nog enige waarde heeft. De nationale weerdiensten, die hun weerberichten op de computervoorspelling baseren, gaan echter aanzienlijk minder ver. In veel Europese landen voorspelt men maar drie dagen vooruit. Het KMNI schrapte in 1985 de vijf-dagenvoorspelling op het televisiejournaal. "Die vijf-dagenvoorspelling heb ik er uitgegooid omdat het publiek veel te vaak de kous op de kop kreeg. 12

De ene keer was de voorspelling wel te vertrouwen en de andere keer niet", vertelt prof.dr. H. Tennekes. Hij is directeur van de hoofdafdeling Wetenschappelijk Onderzoek van het KNMI. Daarnaast is hij buitengewoon hoogleraar aan de VU. Zijn werkkamer in De Bilt wordt gesierd door schilderwerk van eigen hand: het verdienstelijke resultaat van zijn belangrijkste hobby. Sinds de Tweede Wereldoorlog is de kwaliteit van de weervoorspelling gestaag verbeterd. Meer weerstations, de introductie van weersatellieten en het gebruik van computermodellen zoals die in Reading, hebben daartoe bijgedragen. Maar feilloos bleef het produkt van al die inspanning allerminst.

T

ennekes: "Als er iets aan het brouwen is in de Golf van Biskaje, dat we niet zien omdat we ter plekke toevalling geen meting hebben, dan kan het zelfs met de voorspelling van morgen misgaan." Meer weerstations, betere computers en verder onderzoek zal hierin slechts gedeeltelijk verandering brengen: "We hebben een grens bereikt. Natuurlijk valt er nog wel iets te verbeteren. De rekenmodellen kunnen nog wat worden uitgebreid, er kan beter gebruik gemaakt gaan worden van satellietgegevens. Ook kunnen we nog meer leren over de bewolking. Met name de onweersbewolking in de tropen hebben we nog niet goed onder de knie. Maar het zal steeds meer moeite kosten om vooruit te komen, want we zitten tegen de grens aan. Het is bijna voltooid: binnen tien jaar zal iedereen dat met me eens zijn." De weerkundige kampt volgens Tennekes met een heel fundamenteel

probleem: de atmosfeer laat zich niet onbeperkt voorspellen. Zelfs als we ieder huis, iedere boom en iedere stoeptegel in het computermodel zouden inbouwen en als elke wereldburger zijn dagen zou slijten met het aflezen van barometer en hygrograaf, dan nog zou de weervoorspelling niet langer geldig.zijn dan hoogstens twee weken. Meteorologen spreken over de 'voorspelbaarheidshorizon'. Het gedrag van de atmosfeer is zo chaotisch dat het fundamenteel onvoorspelbaar is. Tennekes: "In het verleden zeiden meteorologen altijd dat hun voorspellingen faalden omdat men niet wist wat er in de Golf van Biskaje of op de Stille Oceaan gebeurde, omdat er niet voldoende weerschepen waren of omdat de computers te klein waren. Die mythe is doorbroken. De moderne chaos-theorie heeft dat idee definitief onderuit gehaald."

H

et chaotische gedrag van de atmosfeer werd aan het begin van de jaren zestig ontdekt door de meteoroloog Edward Lorenz. Zijn berekeningen wezen uit dat hele kleine oorzaken tot hele grote gevolgen konden leiden: een vlinder in Kuala Lumpur kon men met enige fantasie, verantwoordelijk stellen voor een tornado in het Caribische gebied. Meer dan tien tot veertien dagen vooruit was het weer daardoor volstrekt onvoorspelbaar. En zelfs op kortere termijn waren verrassingen niet uit te sluiten. Lorenz' ontdekking bracht een forse klap toe aan het deterministisch ideaal van de natuurwetenschappen. In 1812 schreef de wiskundige Laplace: "Een denkende geest die voor een bepaald ogenblik alle krachten VU-MAGAZINE—APRIL 1988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen