VU Magazine 1988 - pagina 386

was overigens op Brits aandringen op deze post terecht gekomen in het april 1938 aangetreden rechtse kabinet-Daladier, Daladier had deze eerst toegedacht aan Paul-Boncour, voorstander van het verdrag. Dat Chamberlain in 1937 premier van Engeland werd, was al een direct gevolg van de opvatting bij de meest invloedrijke stroming onder de Britse conservatieven dat aangestuurd moest worden op een goede verstandhouding met Mussolini en Hitler, De zogenaamde Astor-groep (naar Lady Astor op wier landgoed Clivedon men regelmatig bijeenkwam) zag Hitler-Duitsland als een bolwerk tegen het bolsjewisme. Tal van namen uit deze kring komen we tegen in het München-drama, onder wie hoofdredacteur Dawson van The Times. Chamberlain leek de geschikte man voor de beoogde politiek en dat vond hijzelf ook. Hij stuurde meteen aan op erkenning van de Italiaanse veroveringen. Voor Eden was het een van de aanleidingen om voorjaar 1938 af te treden als

Op de vrees van rechts Europa zal Hitler in de jaren dertig voortdurend inspelen. minister van Buitenlandse Zaken. Zijn opvolger werd Halifax (uit de Astor-groep).

H

et conflict had alles te maken met de vraag hoe men aankeek tegen Nazi-Duitsland en Sovjet-Rusland, In alle westerse democratieën was in de jaren dertig twistpunt of met Rusland moest worden samengewerkt om het gevaar van het nazisme te keren of dat naziDuitsland juist een uitstekend bolwerk was tegen het communisme. Links Europa is geneigd tot de eerste houding; de heersende opinie bij rechts tendeert echter naar de tweede. Al in de jaren dertig wordt daaruit verklaard waarom Hitler niets in de weg is gelegd bij de herbewapening van Duitsland (tegen het verdrag van Versailles) en waarom Engeland - t o t woede van Frankrijk in 1935 een vlootverdrag met Hitler sloot, waarin de Duitse herbewapening werd gelegitimeerd. Slechts een minderheid onder de conservatieven, aangevoerd door Churchill en Eden, ziet in naziDuitsland dan een grotere bedreiging dan SovjetRusland, Op de vrees van rechts Europa voor het bolsjewisme zal Hitler in de jaren dertig voortdurend inspelen en vooral in Engeland boekt hij daarmee succes. Medio de jaren dertig krijgt Hitler veel prominente Britten op bezoek (onder wie de latere koning Edward VIII), die met bewonderende verhalen over het Derde Rijk huiswaarts keren. 20

Bij allen roerde Hitler zijn geliefkoosde thema aan van een goede verstandhouding tussen Engeland en Duitsland als bolwerken tegen het communisme, In deze sfeer voltrokken zich ook de uitwisselingen tussen de Duitse en Britse veteranen-legioenen. Teruggave van de vroegere Duitse koloniën was een moeilijker punt, maar de vroegere luchtvaartminister Lord Londonderry (Astor-groep) zou op een jachtpartij tegen Goering zeggen; "Rusland is Uw India." November 1937 zal Chamberlain Halifax naar Berchtesgaden laten gaan om besprekingen met Hitler te voeren. Officieel is het een particulier bezoek (weer een jachtpartij bij Goering), maar in feite gaat het om politieke besprekingen op topniveau. Na de oorlog (1948) zullen de Russen met stukken zwaaien die het Sovjetleger in Berlijn had aangetroffen. Daaruit zou blijken dat Halifax gesproken had over een alliantie tussen Engeland, Duitsland, Frankrijk en Italië, waarbij Hitler dan de 'vrije hand' zou krijgen in centraal en Oost-Europa, In het vage werd gelaten wat daaronder moest worden verstaan. De enige voorwaarde was, dat veranderingen zich 'peaceful' moesten voltrekken. Geen geweld.

A

lgemeen wordt beseft dat na de Anschluss van Oostenrijk Tsjechoslowakije aan de beurt is. Nog geen week na dit gebeuren schrijft Halifax in een geheim memorandum van 18 maart, dat Hitler door tijdige concessies van Praag zodanig zijn zin moest krijgen, dat hij geen oorlog hoefde te riskeren. Daartoe zou allereerst de Franse politiek op één lijn met de Britse moeten worden gebracht. Zowel Frankrijk (het volksfrontkabinet van Leon Blum) als Rusland hebben enkele dagen na de Anschluss laten weten de verdragsverplichtingen jegens Tsjechoslowakije te zullen nakomen, Rusland roept ook andere Volkenbondsleden op om deel te nemen aan een gezamenlijke actie om verdergaande agressie tot staan te brengen en het groeiende gevaar van een nieuwe slachting op wereldschaal te niet te doen, "Morgen is het misschien reeds te laat, maar nu is het ogenblik misschien nog niet gepasseerd, indien alle staten, en speciaal de grote mogendheden, een vastbesloten en ondubbelzinnige houding aannemen met het oog op de vrede," aldus deze Russische verklaring van 17 maart 1938, Chamberlain ging daar niet op in. Niemand wist dat hij in feite toen al niet slechts het Sudetengebied, maar heel Tsjechoslowakije had opgegeven. Na de oorlog werd de brief gepubliceerd, die hij op 20 maart, drie dagen na de Russische verklaring, schreef aan zijn zuster Ida: "Men behoeft alleen nog maar naar de kaart te kijken om te zien, dat niets dat Frankrijk of wij kunnen doen, Tsjechoslowakije ertegen zou kunnen beschermen door de Duitsers te worden overgenomen als zij dat zouden willen,.. Daarom heb ik de gedachte opgegeven garanties te verVU-MAGAZINE^OKTOBER 1988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen