VU Magazine 1988 - pagina 287

gemaakt aan eisen van maatschappelijke bruikbaarheid, iets waarbij vreemde coalities zich kunnen voordoen. De multinational, het overheidsdepartement of de politieke partij kunnen de kritische academicus de hand schudden en zeggen: "U gelooft niet in het bestaan van een waardenvrije wetenschap en u bent voorstander van een grotere maatschappelijke relevantie? Wij zijn het helemaal met u eens! Verhoogt de relevantie van uw werk door de wetenschapsbeoefening in dienst van

legger van een dergelijk waardenrelativisme beschouwd kan worden is Friedrich Nietzsche. Allan Bloom schrijft met veel bewondering en respect over hem, maar het is wel de bewondering die iemand heeft voor een geduchte tegenstander die zich niet zo gemakkelijk knock-out laat slaan. Het is eerder omgekeerd: in al zijn werken toont Nietzsche zich een lichtvoetige danser die zijn logge rationalistische opponenten overal weet te treffen, als het moet zelfs onder de gordel.

atheïst zijn, de huidige regering oplichters en bedriegers noemen en mezelf suf piekeren over hoe van wetenschappelijk medewerker professor te worden, voor de rede is dat allemaal van geen enkel belang. In de tempel van de wetenschap zijn alle mensen gelijk. Wie daar binnen treedt legt vóór de drempel al zijn persoonlijke eigenaardigheden af. Wil ik mijzelf kunnen verrijken met inzicht, dan moet ik dus eerst een abstract menselijk wezen worden liever gezegd: een zombie. Vervolgens moet ik de mensen ertoe brengen de door mij in deze toestand verkregen kennis te accepteren. Wat voor mij geldt is immers voor iedere andere persoon geldig.

N

ietzsche had een scherp oog voor de levensvijandigheid en de dwangmatigheid van dit type denken. Achter deze wil tot waarheid, zo stelde hij, gaat een wil tot macht schuil. De rationalistische denkers kunnen niet accepteren dat er mensen zijn met andere denkbeelden, ze willen alles en iedereen gelijkschakelen. En als er iets was wat Nietzsche verfoeide, dan was het deze 'kuddegeest'. Voor Nietzsche was het niet zo vreselijk dat iemand gedreven wordt door een wil tot macht: wie wil er niet graag andere mensen van het eigen gelijk overtuigen? En natuurlijk spelen de eigen persoonlijke achtergronden daarin een rol. Het irritante van iemand die zich laat voorstaan op zijn rationaliteit is echter juist 'U gelooft niet in liet dat die de eigen machtswil ontkent. bestaan van een Hij speelt vals door, onder het mom waardenvrije wetenen u bent van een geheel belangeloze waar- schap voorstander van een heidsliefde, de eigen overtuigingen grotere maatschapop geslepen wijze aan de man te pelijke relevantie? Wij zijn het helemaal brengen. met u eens!' Foto Eduard de Kam

onze belangen te stellen!" En intussen verkommert het onafhankelijke, wetenschappelijke denken. Ook iedere slimme student van nu is in die zin waardenrelativist: hij weet dat een academische opleiding geen doel in zichzelf is; het is vooral een geschikt middel om later een goedbetaalde baan en een villa in een pittoreske omgeving te krijgen. Al te serieus studeren is slecht voor je vooruitzichten. De geleerde Judas die als de grondVU-MAGAZINE—JULI/AUGUSTUS 1988

Het mikpunt van Nietzsche was de klassieke opvatting van rationaliteit waarin gepostuleerd wordt dat kennis helemaal niets te maken heeft met de persoon die naar kennis streeft. De waarheid van de wetenschap heet universeel te zijn, er is slechts één wetenschap die overal en voor iedereen dezelfde resultaten voortbrengt. Is dat niet zo, dan is dat een teken van onvolwassenheid van de wetenschap. In mijn vrije tijd kan ik christen of

Allan Bloom is een onmiskenbare vertegenwoordiger van dat klassieke rationahsme. In het aangezicht van de oprukkende vrouwenstudies, vredeswetenschappen etc. roept hij manmoedig uit dat de stem van de rede niet overdonderd mag worden en niet dient te wijken voor het geschreeuw van de macht. Zijn aanval richt zich met name op degenen die zich niet schamen voor hun politieke, religieuze, raciale of andere visies, en die mee laten spelen in hun denken over wetenschap. De redenering komt erop neer dat, 9

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen