VU Magazine 1988 - pagina 116

onder de titel Traditie, secularisatie mee de Tilburgers de ontwikkeling in en individualisering. Het is het Neder- waarden omschrijven; een adequate lands aandeel in een grootschalig on- paraplu voor de samenhangende trits: secularisering, democratisering, derzoek naar normen en waarden in modernisering en - vooral - indiviWest-Europa. De Tilburgse onderzoekers - drs dualisering. Het is verleidelijk wat J.W.A. Dorenbos, drs L.C.J.M. Hal- meer en detail de resultaten van dit man, dr. F.J. Heunks,prof.dr. R.A. de spraakmakende onderzoek uit te dieMoor en dr. H.L.G. Zanders - legden pen. de diverse waardenpatronen uiteen aan de hand van een viertal onderoor veel Europeanen, maar scheiden 'terreinen des levens': godsvooral voor de Nederlanders, dienst en moraal, politiek en maatgeldt dat godsdienst niet lanschappij, huwelijk en seksualiteit, ger het alomvattende en overkoepeopvoeding en arbeid. lende 'zingevingssysteem' is, dat het De uitkomsten bieden een aanschou- vroeger was; een systeem dat destijds welijk inkijkje in de hedendaagse alle gebieden van het leven ingrijsamenleving, en een soms wat ont- pend placht te beïnvloeden, en dat hutsende dwarsdoorsnede van de ge- als belangrijkste 'producent' van middelde Nederlander. Uit de ver- waarden en idealen mocht worden gelijkbare gegevens, aangedragen uit beschouwd. tal van andere Europese landen, Niet alleen blijkt de godsdienst an blijkt bovendien dat de algemene sich voor de meesten inmiddels belangrijk aan betekenis te hebben ingeboet, ook de 'reikwijdte' van de religie is dramatisch afgenomen. Voor zover nog aanwezig werken christelijke geloofsopvattingen niet langer door in de moraal die men van maandagmorgen tot aan de daarop volgende zondag aan de dag legt. Geloof en moraal zijn heel uiteenlopende zaken geworden. Zelfs privé tendens die tussen de cijfers door houdt het individu de scheiding ernaar voren springt, geen louter na- tussen angstvallig in stand: geloven tionale aangelegenheid is. Deze ten- doe je maar in de kerk... De werkedens, die in alle genoemde levenssfe- lijkheid blijkt bovendien in vrijwel al ren domineert, wordt door de onder- haar facetten 'ontmythologiseerd': ze zoekers zelf omschreven als "een ver- wordt in ieder geval niet meer godsminderende betekenis van traditione- dienstig benaderd en geïnterpreteerd. le waarden en een sterkere nadruk op In hoeverre de Nederlandse kerken het individu en zijn persoonlijke vrij- schuld hebben aan deze ontwikkeling is niet duidelijk - ze zouden, in theoheid." Op het godsdienstige vlak betekent rie althans, door de goegemeente zodit een voortgaande secularisatie. wel te laks en te ruimdenkend, als te Wat betreft huwelijk en seksualiteit, weinig flexibel en rechtlijnig bevonen ook op het sociaal-politieke vlak, den kunnen worden. Feit is wèl dat vinden we die teneur onder meer de Nederlanders zich van hun medeterug in de, ten opzichte van vroeger, Europeanen onderscheiden door het centralere plaats die het individu geringe vertrouwen dat zij jegens de krijgt toebedeeld, en in de vermin- 'geïnstitutionaliseerde godsdienst', derde betekenis die aan traditie en c.q. de kerken, blijken te koesteren. gezag worden toegekend. Voor de Voor een belangrijk deel komt dit geopvoeding betekent het dat het brek aan vertrouwen voor rekening grootbrengen van kinderen steeds van de vaderlandse katholieken en vaker in het teken komt te staan van hun, in eigen land, sterk verdeelde 'vorming tot onafhankelijkheid', ter- kerkprovincie; anderzijds is het relawijl het in de werksfeer tot uitdruk- tief grote aantal buitenkerkelijken in king komt in de steeds vaker gehoor- ons land hieraan zonder meer debet. de eis dat arbeid voor alles zal moe- Juist die Nederlandse katholieken ten bijdragen aan de individuele zelf- onderscheiden zich trouwens van hun Europese geloofsgenoten: ze zijn ontplooiing. LiberaHsering is het trefwoord waar- opvallend minder vaak traditioneel

V

Wat betreft 'geluk' komen de Nederlanders op de vierde plaats; qua 'tevredenheid' staan we zelfs derde.

26

gelovig, én in moreel opzicht aan- • merkelijk toleranter dan katholieken elders in dit werelddeel. Wat dat laatste betreft lijken ze meer op hun buitenkerkelijke landgenoten, dan op de lidmaten van andere kerkgenootschappen.

P

ermissiviteit, zoals de Tilburgse onderzoekers een dergelijke 'tolerantie in moreel opzicht' benoemen, blijkt überhaupt een belangrijke karaktrek in onze volksaard geworden. Waar in 1978 de nadruk op de goede zeden nog aangaf dat de 'grenzen van fatsoen' een niet te verwaarlozen rol speelden in onze samenleving, lijkt toch vooral 'leven en laten leven', het motto van de jaren tachtig te zijn. Het is een opmerkelijke verschuiving op de glijdende schaal die zich in principe uitstrekt tussen ziekelijke bemoeizucht en blinde onverschilligheid. Hoe we het ook wenden of keren: tolerant zijn we, al hangt het van de aard der gedragingen af, wat we nog door de vingers zien en wat niet. Zo blijken we nauwelijks nog moeite te hebben met de homoseksuele medemens en met euthanasie, en zijn we meer en meer bereid ook echtscheiding, prostitutie, seksuele omgang van minderjarigen, en zelfs abortus te accepteren, maar stuiten zelfdoding en bovenal overspel (!) ons als Nederlanders (en in tegenstelling tot bijvoorbeeld die veel frivolere Fransen) nog ernstig tegen de borst. Tolerant, maar zelfs daarin toch nog een tikje burgerlijk dus. Dat blijkt ook anderszins uit het Tilburgse onderzoek. Als het gaat om 'burgerschapsmoraal' vinden we het leugentje om bestwil en het misleiden van defiscusvéél minder erg dan joyriding (het ernstigste) en misbruik van de sociale voorzieningen (het één na ernstigste vergrijp tegen Burgermans' Moraal). Burgerlijk zijn we in zekere zin ook nog als het om protesteren gaat. Minder snel dan onder andere Europese volkeren gebruikelijk is, zal de Nederlander geneigd zijn te grijpen naar onconventionele vormen van protest. Er moet heel wat gebeuren eer we tot een boycot, of het uitroepen van een wilde staking overgaan. Dat is opmerkelijk omdat we, anders dan in '78 en in tegenstelling tot de meerderheid der mede-Europeanen, in ons land veel minder nadruk zijn

VU'MAGAZINE—MAART 1988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen