VU Magazine 1988 - pagina 115

Waar burgerlijke fatsoensnormen tien jaar terug nog hoogtij vierden, begint het hedonisme in ons land nu definitief door te breken. Zet de individualisering de samenleving op losse schroeven? De Soundmixshow als laatste bindmiddel. Een zedenschets. GERTJ. PEELEN

Ieder voor zich, en God voor een enkeling Foto ANP

Wat humanitaire akties als 'Eén voor Afrika' niet vermochten, lukte, eind januari, KRO-presentator Henny Huisman met zijn 'Soundmixshow'. Met een oproep aan de kijkers 'om te bellen' wist hij anderhalfuur lang het telefoonverkeer in het gehele land volledig te ontregelen; het gevolg van de onvoorzien massale reactie op dit

programma, waarin enkele naamloze Nederlanders optraden wier belangrijkste ambitie bestaat in het zo naadloos mogelijk naapen van popen andere showfiguren. Niet uit afkeuring over deze imitatiezucht reageerde het tv-publiek zo massaal, maar om te kunnen deelnemen aan de 'jurering' van deze van elke oor-

spronkelijkheid gespeende prestaties. Toegegeven: incidentele massahysterie mag nooit als graadmeter dienen voor het geestelijke niveau van 'het grote publiek', of substantiële delen daaruit. De volksgunst is nu eenmaal per definitie onberekenbaar en oppervlakkig: "de grote onkuise, voor ieder veil", zoals Beets al in de vorige

- nota bene: televisieloze - eeuw wist. Niettemin lijkt het verschil tussen bijvoorbeeld de geringe geestdrift rond de laatste anti-hongeraktie, en de ongekende bijval voor Henny Huisman's schuifdeurartiesten, meer dan toeval. Het is maar één enkel voorbeeld ter illustratie van de brood-en-spelencultuur die in onze en andere westerse samenlevingen nu definitief de overhand lijkt te krijgen. Zou dit het einde van het 'idealistische' tijdperk betekenen?, vraagt men zich dan traditiegetrouw af. Zo'n naar onvervalst moralisme en elitaire hoogmoed riekende vraagstelling is natuurlijk niet nieuw - en in haar algemeenheid misschien zelfs niet eens terecht - maar wél hardnekkig, sinds Ortega y Gasset in de jaren dertig zijn 'Opstand der horden' publiceerde. Het spookbeeld van het breinloze grauw dat, eenmaal aan de macht, al wat onder of boven de middelmaat uitsteekt met niets ontziende haat tot eenhapssnacks dreigt terug te brengen, is sindsdien vaker geschetst.

De overwegingen achter dit weerbarstige cultuurpessimisme lijken soms echter serieus genoeg, om aan een nadere beschouwing te worden onderworpen. Want is het einde van het idealisme daadwerkelijk in zicht? Is, zoals Lucebert ooit dichtte, alles van waarde werkelijk weerloos? En over 'waarde' gesproken: in hoeverre houdt de Nederlander er eigenlijk nog waarden op na, als richtinggevende idealen in het leven. Of zijn opportunistisch eigenbelang en ongeremde genotzucht langzamerhand de enige factoren die de koers nog kunnen bepalen? Voer, kortom, voor cultuursociologen en -filosofen, en voor sociaal-psychologen.

gerlijke beeld dat het lijstje met persoonlijke waarden hierboven al opriep. Het streven naar welvaart en het gezondhouden van de economie kregen voor de gemiddelde Nederlander, politiek gezien, de allerhoogste prioriteit, onmiddellijk gevolgd door het handhaven van orde en gezag en het angstvallig waken over de goede zeden. Daarna kwamen, in volgorde van belangrijkheid: milieubeheer, internationale solidariteit, gelijkheid, hulpverlening en sociale zekerheid, democratisering van het bedrijfsleven, en stimulering van de cultuur, terwijl de lijst afsloot met het vrijheidsideaal, in de gedaanten van persvrijheid en bescherming van de privacy. rst kommt das Pressen, dann Terugblikkend vanuit 1988 lijken kommt die Moral, zeggen de deze inmiddels tien jaar oude 'waarOosterburen, in een schuld- denpatronen' - even afgezien van de bewuste poging tot eerlijkheid, die onmiskenbare spruitjesgeur die eruit soms misschien een morele indigestie opstijgt - bijna té idealistisch om veroorzaakt, maar zelden tot veran- waar te zijn. Wat een keurige, fatdering van eetgewoonten aanleiding soenlijke staatsburgers bevolkten geeft. Deze wijsheid lijkt, als men de ons land in 1978, die eerst de noden onderzoekingen mag geloven, echter van anderen wilden lenigen alvorens niet steeds met de empirische werkelijkheid te hebben gestrookt. De gemiddelde Nederlander bleek, nog slechts een tiental jaren geleden, aanmerkelijk idealistischer dan de Duitse zegswijze grof generaliserend suggereert. In een sociaal-psychologisch onderzoek dat eind jaren zeventig werd verricht, schetsten Nederlanders de aan zichzelf te denken! Men zou nobele doeleinden die zij in het leven haast menen dat de ondervraagden tóen wensten na te streven. De top- destijds precies datgene hebben getien van de voornaamste persoonlijke antwoord wat de vragenstellers wilwaarden die zij destijds voor ogen den horen. Of is nu juist zó'n verhadden, zag er, globaal als volgt uit. dachtmaking ontsproten aan het In volgorde van belangrijkheid: tijd soort cynisme dat typerend lijkt voor en aandacht voor de opvoeding van onze jaren tachtig...? de kinderen, flink aanpakken in het dagelijks werk, en het met volle teuet name vrijheid als hekgen genieten van de vrije natuur. kesluitend ideaal in dit poDaarna volgden: het hebben van een litieke verlanglijstje uit de hobby en veel vrije tijd, en van een jaren zeventig, lijkt - historisch gehuis met een tuintje. Op de zesde en zien - veelbetekenend: laat dat nu de zevende plaats kwamen medezeggen- waarde zijn die, in minder dan tien schap en inspraak, als relikwieën uit jaar, van de laatste naar de eerste de jaren zestig, en pas op acht, negen plaats opschoof, en, anno 1986, de en tien kwam het hedonisme enigs- overkoepelende waarde bij uitstek zins om de hoek kijken: daar stonden leek te zijn geworden! Die conclusie het maatschappelijk aanzien en de valt althans te trekken uit een studie carrière, het hoge inkomen en de over de waarden van de Nederlandure consumptiegoederen, én de gro- ders, bezien in Europese context; het te buitenlandse reizen vermeld. onderzoeksverslag dat enkele soDe politiek georiënteerde idealen die ciaal-culturele wetenschappers van men destijds koesterde, pasten even- de Katholieke Universiteit Brabant eens volledig in het wat gezapig-bur- medio vorig jaar het licht deden zien.

E

Zelfs privé houdt het individu de scheiding tussen geloof en moraal angstvallig in stand: geloven doe je maar in de kerk.

M

25

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen