VU Magazine 1989 - pagina 138

kabinet-Kuyper in 1901 protesteerde Staalman tegen de behoudende partijkoers. Toen hij bovendien eigen propagandaclubs begon te organise-

Haar eigen antwoord was de oprichting van de Bond van Christen-Socialisten (BCS): een keuze voor socialisatie van de grond en de produktiemiddelen. In 1912 stelde de jonge theoloog Bart de Ligt de door haar ontworpen beginselverklaring bij tot een antimilitaristisch strijdprogramma. De rechtzinnige grondslag maakte daarbij plaats voor een algemene intentieverklaring om "te leven uit het beginsel der eeuwige goddelijke Hefde". Daar kon men alle kanten mee uit en dat ging men ook. De eerste BCS-vertegenwoordiger in het parlement, ds. J.W. Kruyt, voelde zich sinds 1918 geheel thuis in het communistische kamp. De Ligt zette de stap naar een breed georiënteerd rehgieus anarchisme. En Enka (die

lijk-Sociale Partij (CSP) hield deze gedachte nog te weinig rekening met het feit van de zonde: privé-bezit bleef nodig als prikkel tot arbeid. Met een wat verward programma, variërend van strenge milieu-eisen tot antipapisme, was ook de CSP in 1918 goed voor een zetel; maar vier jaar later stuitten de partijtjes alledrie op de (verhoogde) kiesdrempel. Na slepende discussies lukte het de krachten te bundelen - zij het zonder de oude leiders. Zo werd op 11 december 1926 de Christelijk-Democratische Unie (CDU) een feit. Het programma bleef nog vaag. Totdat twee figuren naar voren traden die hun stempel drukten op respectievelijk de geestelijke fundering en de poltieke uitwerking ervan: Buskes en Van Houten.

n 1905, na en scherp meningsverschil over het kiesrecht, verenigde Staalman zijn aanhang in de Christen-Democratische Partij (CDP). 'Democratisch' betekende in de eerste plaats vooruitstrevend. De jonge partij nam afscheid van Kuypers theorie van de 'antithese', de onoverbrugbare tegenstelling tussen christelijke en niet-christelijke politiek: ze stelde haar steun aan andere partijen en kandidaten afhankelijk van de eisen die haar programma stelde. Met als hoofdeis de sociale zekerheid. Vooralsnog was die steun alleen in negatieve zin voelbaar. Bij de verkiezingen in 1905 verspeelde Kuypers 'rechtse coalitie' door de CDPstemmen enkele zetels, en daardoor de parlementaire meerderheid. Onder het geldende districtenstelsel was dat niet genoeg voor een eigen CDP-zetel. Weliswaar vergaarde Staalman in zijn thuishaven Den Helder vier maal zoveel stemmen als enige jaren haar toevlucht had gede officiële AR-kandidaat, maar de zocht in de sociaal-democratie) overwinning was weggelegd voor maakte in 1920 praktisch een einde een vrijzinnig-democraat. Pas in aan de Bond door de rechtzinnigen 1918, na de invoering van het alge- te hergroeperen in een Christelijke meen mannenkiesrecht, maakte de Volkspartij (CVP), waar zij overiCDP-voorman zijn rentree in de gens een jaar later weer werd uitKamer. Toen vormde de CDP intus- gegooid, omdat ze weigerde zich sen niet meer de enige vooruitstre- onder alle omstandigheden te disvende Gideonsbende in het ortho- tantiëren van revolutionair geweld. dox-protestantse volksdeel. "Kan Maar haar boodschap werd door een rechzinnig christen socialist het groepje trouw verder verkonzijn?", zo vroeg de schrijfster Enka digd: socialisatie. (Anke van der Vlies) zich in 1907 af. Volgens de concurrerende Christe-

e sprekende slang in het boek Genesis was een "zintuigelijk waarneembare werkelijkheid", aldus de Gereformeerde Synode in Assen, 1926. En dr.J.G. Geelkerken, die dit betwijfelde, hoorde niet in de kerk thuis. De 27-jarige Johannes Jacobus Buskes, predikant op Texel, trok onmiddellijk zijn conclusies uit de veroordeling. Hij het zich beroepen tot tweede predikant in Geelkerken's gemeente Amsterdam-Zuid en sloot zich met hem aan bij de Gerefor-

'Bind Staalman in een matras en zend hem op naar de menseneters van NieuwZeeland.' ren, wensten veel AR-leden hun dwarse broeder zo ver mogelijk weg; zoals het afdelingsblad De Alblasserwaard: "Bind Staalman in een matras, zend hem op naar de menseneters van Nieuw-Zeeland, zodat zij tegelijk een bed en een ontbijt zouden hebben."

I

Dr. H.J. Langeveld: rekening houden met veranderde veiligheidsproblematiek. Foto Bram de Hollander

D

VU-MAGAZ!NE~APRIL 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen