VU Magazine 1989 - pagina 376

zoeksresultaten tegen de theologie afzetten. Maar het godsbeeld waarvan ze dan gebruikmaken is vaak wat karikaturaal. Het gaat steevast om twee typen: het is óf God de Vader daarboven - wat ik het 'sinterklaasmodel' noem - óf het is God als de grote Ingenieur die de zaak ontworpen en in gang gezet heeft." V^eik godsbeeld past dan nog wel? "Ik zou in ieder geval afstand willen nemen van die twee karikaturen. Maar waarom verlangt men eigenlijk zo'n welomlijnd beeld? Die vraag komt voort uit een behoefte aan geborgenheid en zekerheid. En men is dan snel geneigd te denken in termen van ruimte en tijd; God is Iemand die de schepping toen en daar in elkaar geknutseld heeft. Je kunt ook proberen God in abstracte zin te zien, bijvoorbeeld als een filosofisch principe." Is dat üw godsbeeld? (Aarzelend;) "Ik denk het wel, ja." n zijn proefschrift toont Drees op overtuigende wijze aan, dat de vanzelfsprekende zekerheid waarmee kosmologische theorieën als onomstotelijke waarheden worden gepresenteerd en geaccepteerd, in veel gevallen op drijfzand berust. Daar is in de eerste plaats het feit dat de verschillende kosmologische visies op ontstaan en toekomst van het universum nogal uiteenlopen en elkaar in een aantal gevallen zelfs uitsluiten. Achilleshiel is bovendien dat de Big Bangtheorie, die ervan uitgaat dat alles zo'n 15 miljard jaar geleden is begonnen met een oerknal, over aard en oorzaak van de Big Bang als zodanig onmogelijk uitsluitsel kan geven. "De Big Bangtheorie gaat niet over de Big Bang", is dan ook Drees' eerste stelling. Kosmologische inzichten.

'Capra gaat ervan uit dat harmonie werkelijk overal te vinden is; we kijken alleen niet goed.' meent hij, berusten derhalve haast per definitie op soms uiterst discutabele speculaties en verborgen veronderstellingen. Het leidt Wim Drees tot de conclusie dat het bestaan van God op grond van kosmologische theorieën te bewijzen noch uit te sluiten is. Het publiek, vindt Drees, zou er wei eens wat meer rekening mee kunnen houden, dat wetenschap méér is dan een vaststaande verzameling resultaten. "Het is ook een activiteit", schrijft hij in zijn conclusies, een "aanhoudend verder vragen, met alle openheid, voorlopigheid, en onzekerheid die dat kenmerkt." Men heeft de oerknal-theorie wel aangegrepen om er de scheppingsgedachte mee te verdedigen. Maar tegelijkertijd heeft men op grond van 22

dezelfde theorie geprobeerd het omgekeerde te bewijzen. Zo'n simpele annexatie van wetenschappelijke theorieën is echter sterk af te raden, vindt Drees. Anders speelt men het "pseudo-religieuze misbruik" van de wetenschap alleen maar in de kaart. Wat bedoelt u precies met 'pseudo-religieus misbruik'? "Het stoort me als mensen denken dat ze het ene rechtstreeks uit het andere kunnen afleiden en op basis van wetenschappelijke resultaten religieuze conclusies kunnen trekken. Het wordt misbruik als je niet openlijk aangeeft waar andere elementen een rol gaan spelen. Men veronachtzaamt dan tegelijkertijd de eigen functie van de religie én de grenzen aan de geldigheid van bijvoorbeeld een oerknal-theorie."

W^

ie acht u schuldig aan dit misbruik? Zijn het de wetenschappers? Is het de leek? "Ik vind het moeilijk zo maar iemand als schuldige aan te wijzen. Een voorbeeld; iemand als de kosmoloog Stephen Hawking is in zijn boek 'Het Heelal' toch wel wat erg naïef en pretentieus bezig. Aan het eind van zijn boek beschijft hij hoe het toekomstige antwoord op alle kosmologische vragen er ongeveer zal gaan uitzien. Maar hij geeft daarbij blijk geen enkel gevoel te hebben voor allerlei filosofische vragen zoals over de aard van deze kennis - die daarbij ook een rol spelen. Maar de leek die dat voor zoete koek slikt, is in feite net zo schuldig." Stephen Hawking; zijn naam valt onvermijdelijk in dergelijke discussies. Hawking is de vader van de theorie dat het heelal een 'tijdloos fenomeen' is (zie VU-Magazine, september 1988). Daaraan verbindt hij de conclusie dat de rol van God is uitgespeeld. In 'Het Heelal; verleden en toekomst van ruimte en tijd' schrijft hij; "Zolang het heelal een begin had konden we denken dat het ook een schepper had. Wanneer het heelal daarentegen werkelijk volkomen op zichzelf staat, zonder begrenzing of rand, heeft het begin noch eind; dan is het er gewoon. Welke plaats blijft er dan nog over voor een schepper?" Wim Drees meent dat Hawking zijn hand overspeelt met die conclusie. Hoezeer zijn argumentatie intern ook mag kloppen, het blijft een theorie die ten diepste berust op een onbewezen vooronderstelling. Zijn beeld van God als schepper, en zijn visie op wat religie eigenlijk is, zijn bovendien karikaturaal. Hawking heeft dus duidelijk zelf de hand gehad in het religieus misbruiken van zijn theorie, aldus Drees; "Op de laatste bladzij wordt God nog even geïntroduceerd. En iedereen wordt geacht onmiddellijk te weten wie hij daarmee bedoelt. "Hawking slaagt er uitstekend in zich het heelal in te denken in een toestand van tijdloosheid. Andere mensen kunnen zich daar absoluut niks VU-MAGAZINE—OKTOBER 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen