VU Magazine 1989 - pagina 385

de eeuw, via de decoratie van de Art Nouveau- en Amsterdamse Schoolarchitectuur, de experimenten van enkele Stijlkunstenaars, de invloed van de monumentale afdeling van de Amsterdamse Rijksacademie, de eigenzinnige Limburgse glasschilderkunst tijdens het Interbellum, tot aan de monumentale beglazingen in de periode van 1945 tot 1968.

D

e begin- en einddatum van de onderzochte periode zijn niet toevallig gekozen. In 1817 werden de eerste experimenten ondernomen om de methoden van het brandschilderen op glas opnieuw uit te vinden, toen niemand de vakkenis daarvoor meer bezat. Lang-

zaam maar zeker werden glas in loodtoepassingen populair en dat bleef anderhalve eeuw zo, totdat in de jaren zestig van onze eeuw de belangstelling vrij plotseling wegviel. Het jaar 1968 werd de afsluiting, omdat toen de belangrijkste verenigingen van monumentaal werkende kunstenaars definitief werden opgeheven. Wat maakte het werken met glas in lood in deze periode zo aantrekkelijk? En waardoor kwam het dan dat de belangstelling ervoor zo radicaal wegzakte? Talloze ramen zijn inmiddels gesneuveld of verkocht. Sloop is nog dagelijks aan de orde: door dit onderzoek konden een paar prachtige ramen gered worden, die op de

nominatie stonden om kletterend maar voor de buitenwereld geruisloos - te verdwijnen. De oorzaken van deze verandering in mentaliteit maken wel duidelijk hoe moeilijk het is dat allemaal tegen te gaan. Aantrekkelijk was het gebruik van glas in lood vooral omdat een kunstenaar kon werken binnen het gro-

Glas in lood vertegenwoordigde voor Van Doesburg het geestelijke tegenover het materiële van de architectuur. ter geheel van de architectuur. Het nieuwe gebruik werd dan ook bepaald door de opkomende interesse in vroegere bouwstijlen, die nagevolgd konden worden, vooral die van de middeleeuwse kathedralen. Tegelijk kwam er nogal wat ambachtelijke kennis aan te pas en kende de techniek duidelijk beperkingen. Een kunstenaar maakte meestal eerst een getekend ontwerp en daarna een karton op ware grootte, waarop de kleuren met cijfers stonden aangegeven. Dat bracht hij naar een atelier waar hij de glassoorten uitkoos en waar anderen op zijn aanwijzingen het glas sneden en tussen de loden strips vastzetten. Wanneer een kunstenaar een brandschildering wilde aanbrengen, deed hij dat meestal zelf: op het glas schilderde hij details of hele figuren met een speciale brandverf (grisaille, email of zilvergeel), die na verhitting in een oven tot ongeveer 650 graden met het glas samensmolt. Het gaf de mogelijkheid tot vloeiende effecten en een voorstelling die de lijnen van de loodstrips niet hoefde te volgen. Maar gebrandschilderd glas (vooral met email) was minder helder en gaf niet die karakteristieke mozaiekachtige uitdrukking van het slechts door en door gekleurd glas, zoals bij de gotische kathedraalramen gebruikelijk was en geliefd werd bij de zuivere navolgers van de gotiek. Dat gekleurde glas werd verkregen door toevoeging van metaaloxyden. Met koperoxyde werd het glas rood, met kobalt blauw en met ijzeroxyde uroen.

VU-MAGAZINE—OKTOBER 1989

31

Raam van P. Cuypers in de Haarlemse St. Bavp. Het werd in 1876 vervaardigd. Foto Rijksdienst Beeldende Kunst

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen