VU Magazine 1989 - pagina 100

Luchtvervuiling is een belangrijke oorzaak van ongekende hoeveelheden kooldioxyde in de atmosfeer, die het broeikaseffect mede teweegbrengen. Foto ABC

trekken. Deze ijsmassa's reageren het snelst op atmosferische veranderingen doordat ze in een kritiek evenwicht verkeren van aangroeien en afsmeken. Een kleine verandering in de omstandigheden brengt dit evenwicht al uit balans, met grote gevolgen. Sinds halverwege de vorige eeuw smelten de ijstongen af. De Rhónegletscher in Zwitserland kromp bijna twee kilometer en de Noorse Nigardsbre schoot er zelfs drie kilometer bij in. Het zeeniveau steeg in dezelfde periode met meer dan een decimeter. Het verband tussen een en ander is wetenschappelijk misschien omstreden, maar iedereen voelt op zijn klompen aan dat de ontwikkelingen ons niet ongestraft zullen laten.

een come hack. Hoe zinnig kernener- Groente, fruit en gie als alternatief is, hangt sterk af bloemen onder glas is typerend voor de van de omvang van het kooldioxy- Nederlandse deprobleem. Het wetenschappelijk tuinbouw. Wellicht onderzoek naar dat laatste is dus ex- zijn kassen in de toekomst overbodig: tra belangrijk. sinaasappels uit de Hoeveel kerncentrales moeten we in Betuwe. Foto Bram de zo'n geval bouwen om het tij te ke- Hollander ren? Wetenschappers betonen zich ook in dat opzicht weinig vrolijk. Amerikaanse onderzoekers berekenden dat de opwarming van de aarde met een kwart kan worden verminderd, wanneer alle kolencentrales door kerncentrales zijn vervangen. Maar dat vergt dan wel een uitbreiding die tien maal groter is dan het 'atoomprogramma' in de nucleaire hoogtijdagen van weleer. In dat licht doen nucleaire pleitbezorgers denken aan het jongetje dat een lolly wil om de plaatselijke suikerwerkfabriek voor faillisement te behoeden.

hoogde landbouwopbrengst en verminderde stookkosten zullen opwegen tegen de onkosten die gemaakt zullen moeten worden om het wassende water te keren. En inderdaad: het saldo zal voor Nederland de eerste tijd waarschijnlijk positief zijn. Deze overweging is geen macabere excercitie van een stelletje kwaadaardige cententellers, maar de verlei-

Kan het Hollandser? Terwijl deze milieuramp zich wereldwijd aankondigt, calculeren Nederlanders voorzichtig of het ze nog wat gaat opleveren. Wie weet hebben we minder energie nodig als we voortaan kwakkelwinters krijgen. En misschien gedijen landbouwgewassen beter. Op het Energieonderzoek Centrum Nederland in Petten becijferde men, in hoeverre baten van ver-

.—^

0^ 0 4 cc

JbU

_

AA

TEMPERATUUR

f A"-v/~^

3 3

50.2 CU ÜJ Q_

2 UJ 1-

K,

fJ/ \\

0

_- / \/

\J

f\

/

\_

F

J

1/ \ / \/^

A ^^'\~y \

/SA/

\ A

V/

• CO2

\ 330

V

_

i 1

1

<

310

i**

Lü U

••

J^

(J

10

missers en voltreffers uit het verleden. Als de weerman er naast zit, staat bij het KNMI de telefoon roodgloeiend. Voor klimatologen is zo'n directe controle nooit mogelijk. Zij zullen zelf niet meemaken dat hun voorspelling voor het jaar 2100 niet uitkomt. Hun enige houvast is het huidige klimaat. Als zij de atmosfeer in 1989 in de computer stoppen, moeten de machines het bijbehorende klimaat voorspellen. Maar zelfs daarin slagen de apparaten maar matig. Er zitten nog fouten in, vermoeden de deskundigen. Het gedrag van wolken is bijvoorbeeld een struikelblok. Er zullen meer wolken komen als de aarde opwarmt: veel meer water verdampt en pakt zich samen in een dichter wolkendek. Wat zal daarvan het gevolg zijn? Alles hangt af van het soort wolken en de manier waarop de zon daar doorheen schijnt. Houden ze zonnewarmte tegen of werken ze als een deken die aardwarmte vasthoudt? Men weet nog te weinig over wolken om dat te kunnen voorspellen. Daarbij kan een computer onmogelijk het wolkenpatroon op de hele aarde berekenen. Daarvoor is veel te gedetailleerde kennis nodig. Hoogstens kan de gemiddelde bewolkingsgraad in Nederland worden voorspeld. Er zitten dus veel haken en ogen aan klimaatvoorspellingen. Het wetenschappelijk debat over graden temperatuursverhoging zal voorlopig nog niet verstommen. Op internationale conferenties zijn deskundigen het echter over één ding eens: het wordt hoe dan ook warmer. D

VU-MAGAZiNE—MAART 19

t

290

^

270

1880

1920

1960

VU-MAGAZINE—MAART 1989

1

1

1

1880

1940

2000

— •

TUD ( j a r e n )

delijke voorstelling van zaken van moderne beleidmakers. Het onheil lijkt immers onafwenbaar. Maar het broeikaseffect lijkt als probleem te veel omvattend en te wijd verbreid, om het slagvaardig te kunnen bestrijden. Dat geldt trouwens niet alleen déze aanstaande catastrofe, maar tal van andere hedendaagse milieuproblemen: het gat in de ozonlaag, de vervuiling van Rijn en Noordzee en de zure regen. Alle overschrijden ze nationale grenzen. Van de Nederlandse zwaveluitstoot komt bijvoorbeeld een vijfde deel terecht achter het IJzeren Gordijn, terwijl Zwitsers, Duit-

i•

.» ••! ••

1

er z

Wetenschappers discussiëren nog steeds heftig over klimaatveranderingen in onderdelen van graden. Supercomputers en legertjes programmeurs worden ingezet om de onenigheid te beslechten. De computerprogramma's die het antwoord moeten geven, zijn van de weervoorspellers overgenomen. Om het toekomstige klimaat te voorspellen sleutelen klimatologen daar eerst nog wat aan. Ze bootsen de toestand na van de wereld op een willekeurige dag in de volgende eeuw door wat extra kooldioxyde en cfk's in de atmosfeer te stoppen. Dan gaat de computer aan het werk. De voorspelling voor één week later geeft al aan dat er ijs in de Alpen verdwijnt. Langzamerhand past de aarde zich aan de veranderde omstandigheden aan: gletscherijs begint te smelten, luchtstromen verleggen zich en Groenland warmt op. Met zo'n vervuilde atmosfeer is er geen ontsnappen aan. Pas na veel rekenen bereikt de model-atmosfeer een nieuw evenwicht. Klimatologen zijn grootverbruikers van computers. Om de weersverwachting een week vooruit te berekenen, zijn de allergrootste machines al een paar uur onafgebroken bezig. Het klimaat voorspellen vereist duizenden uren kostbare rekentijd. Slechts weinig onderzoeksinstituten kunnen zich het benodigde budget veroorloven. En eigenlijk is nog veel meer geld nodig. Zeestromen, het afsmeken van ijs en de invloed van wolken worden - vanwege tijd- en geldwinst - op een veel te simpele manier vastgesteld. Hoe weten klimatologen bovendien dat ze hun werk goed hebben gedaan? De kwaliteit van weerberichten is gemakkelijk af te meten aan

•

TUD ( j a r e n )

sers en Fransen ons deel van de Rijn vervuilen.

O

nenigheid over oplossingen bestaat niet alleen tussen landen. Pratend over de problemen slaat de verdeeldheid ook onder deskundigen toe. Hoe beperken we de enorme hoeveelheid kooldioxyde die nu in de atmosfeer wordt geloosd? Is kernenergie de oplossing, omdat daarbij tenslotte niets wordt verbrand? Steeds vaker en stelliger zullen we die suggestie de komende jaren weer horen. De kernenergie-lobby, die sinds eind jaren zeventig in het slob zit, zint op

Als de voorspellingen met behulp van wetenschappelijke modellen juist zijn, staat de mensheid oog in oog met een omvangrijk probleem waartegen geen lapwerk zal helpen. Wellicht blijft ons geen andere mogelijkheid over dan fors het mes te zetten in de energieconsumptie. En die conclusie doet zeer, is zelfs zo pijnlijk dat de verleiding groot is de ogen vooralsnog te sluiten en de ongemakken voorlopig maar voor lief te nemen. Bovendien zal niet iedereen even hard worden getroffen. De tegengestelde belangen die daarvan het gevolg zijn, verhogen de kans op een eensgezinde oplossing niet. Het is namelijk mogelijk dat sommige landen tijdelijk wel zullen varen bij een klimaatverandering; meer regen in Afrika, koolzaad in Siberië en sinaasappels uit de Betuwe. Andere landen krijgen daarvoor de rekening gepresenteerd. En het is een sombere traditie dat daarbij in eerste instantie aan derde-wereldlanden te denken valt. Eerst zullen de vruchtbare kuststroken van Bangladesh, Egypte en India verloren gaan. Afhankelijk van waar je woont, wat je doet en tot welke generatie je behoort, ziet het miheuprobleem er anders uit. D Mark Mieras is redacteur van het milieutijdschrift Nieuwe Bèta, Bram Vermeer is redacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde. Beiden zijn natuurkundige.

11

Het verloop van de gemiddelde temperatuur en de stijging van de zeespiegel grafisch in beeld gebracht. Foto Bram de Hollander Deze grafiek toont de toename van de concentratie kooldioxyde (CO^ in ruim honderd jaar

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen