VU Magazine 1989 - pagina 65

betreffende deel van de informatie zich laat gelden. Biochemisch gezien betekent het dat deze informatie in de cel aanleiding geeft tot de produktie van bepaalde eiwitten. Elk gen staat voor één bepaald eiwit. In een levercel worden dus andere eiwitten gemaakt dan in een niercel, omdat er in de ene cel een ander deel van de genetische informatie tot expressie komt dan in de andere." Gegeven dit feit dook vervolgens de vraag op waardoor dit 'selectieve gedrag' van het genetisch informatiepakket wordt veroorzaakt. Biochemisch vertaald; hoe is het mogelijk dat de informatie die, via stimulering van een bepaalde eiwitproduktie, de niercel tot niercel bestempelt, juist wordt 'stilgelegd' in een levercel? Prof.Planta: "Dat was vijfentwintig jaar geleden nog zó'n ingewikkeld probleem, dat ik zocht naar een vereenvoudiging daarvan. Daarom ging ik op zoek naar een hoger ontwikkeld organisme, maar dan in de meest eenvoudige vorm. Een hoger organisme noemen wij eukaryoot. Letterlijk betekent dit 'kernhoudend', want karyos is 'kern'. Ik had voor die vereenvoudiging de keus uit planten, lagere dieren of eencelligen. Dieren vielen voor mij af omdat ik als fervent dierenvriend een hekel heb aan mijns inziens overbodige dierproeven. Planten groeien mij te langzaam. De eencelligen bleven over, en het werd dus gist."

G

ist, zegt prof. Planta, is het meest simpele systeem dat nochtans alle kenmerken heeft van hogere organismen, ook al bestaat gist uit niet meer dan één enkele cel: "Het nut van gist voor fundamenteel onderzoek zat 'm voor mij vooral ook in het feit dat een gistcel, bij veranderende groeiomstandigheden, heel direct daarop reageert", aldus Planta. "De cel doet dat bijvoorbeeld door de vorming van bepaalde celonderdelen, met name die van ribosomen, die wij als basis van ons onderzoek hebben gekozen. VU-MAGAZINE—FEBRUARI 1989

Ribosomen zijn heel kleine partikels in de cel, waarop de synthese - zeg maar: de vervaardiging -van eiwitten plaatsvindt. Welke eiwitten dat zijn wordt, zoals gezegd, bepaald door de genetische informatie; de ribosomen fungeren daarbij als het ware als eiwitfabriekjes die, op basis van deze informatie, de eiwitten produceren." "Wij constateerden dat wanneer wij een gistcel lieten groeien in, laat ik zeggen, beperkende omstandigheden - weinig of onvolwaardige voedingsbronnen, zoals ethanol-óe cel dan slechts langzaam nieuwe ribosomen aanmaakte. Gooiden we daar ineens suiker bij in de vorm van glucose, waardoor de 'voedselschaarste' plotseling werd opgeheven, dan steeg de aanmaak van nieuwe ribosomen ogenblikkelijk." "Dat was een verrassend verschijnsel waarvan we zeiden: gist is een goed voorbeeld om erachter te komen hoe, op gecoördineerde wijze, genetische informatie gereguleerd kan worden. Want één ribosoom bestaat uit ruwweg tachtig tot hon-

Aangekleurde gistcellen onder de microscoop leveren fraaie plaatjes op.

'De fundamentele genenopbouvv is in de gistcel in dezelfde vorm voorhanden als in de menseliike cel; derd verschillende componenten. En om één ribosoom te maken moet ik dus tachtig tot honderd verschillende genen gelijktijdig en in dezelfde mate stimuleren óf onderdrukken. Gist bood ons de mogelijkheid om het hoe en waarom daarvan in sterk vereenvoudigde vorm te onderzoeken." In de tijd dat prof. Planta en zijn vakgroep met dit pionierswerk begonnen, was er nog maar wei19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen