VU Magazine 1989 - pagina 146

blanken, imiteren hen en beseffen tegelijkertijd op dat punt telkens weer te falen.

D

e enige methode om van dit syndroom af te komen is volgens Fanon het gebruik van geweld. Niet alleen zou dat de onderdrukte zwarten politieke bevrijding kunnen brengen, het zou hen ook bevrijden van hun minderwaardigheidscomplex. Om deze psychische bevrijding tot stand te brengen, moet iemand allereerst gewelddadig verzet plegen. Deze daad is te beschouwen als een soort initiatierite: het wordt de dader onmogelijk gemaakt in de normale samenleving terug te keren. Hij of zij wordt gedwongen op te trekken met een groep gelijkgezinden. In deze groep kan - als resultaat van een soort groepstherapie - een nieuwe mentaiïteit groeien. Ook Fanons theorie snijdt volgens Schoffeleers hout. IVIet behulp van deze theorie zou verklaard kunnen worden waarom sommigen ervoor kiezen geweld te gebruiken in de strijd tegen apartheid. Schoffeleers is niet onder de indruk van de tegenwerping dat degenen die voor geweld tegen het apartheidssysteem gekozen hebben zich waarschijnlijk niet erg zullen herkennen in deze nogal psychologiserende verklaring.

'Mythen dienen ertoe het onoverbrugbare te overbruggen - daar bestaat het geloof in.' Die zullen immers eerder betogen dat zij geweld gebruiken, omdat de politieke situatie geen andere mogelijkheden meer open laat. "Het zijn twee verklaringen die niet met elkaar in strijd zijn, maar elkaar aanvullen." "Zowel het zoeken van genezing in één van de genezingskerken als het gebruik van geweld is een probaat middel om het koloniaal syndroom tegen te gaan," besluit Schoffeleers. "Maar de standpunten die aan beide kanten worden ingenomen zijn in feite onverzoenlijk." D 12

B

ij de AVRO ondervraagt Karel van der Graaf de ministervan justitie. Waarom laat hij zijn departement nagaan of het uitgeven in vertaling van de satanische verzen van Rushdie mogelijk strafbaar is wegens "smalende godslastering" ("smadelijke" zegt Korthals Altes)? Op verzoek van islamitische organisaties, zo blijkt. Dat onderzoek hoeft niet lang te duren. Gerard Reve heeft al eens een droom opgeschreven, waarin zijn versie van god van de christenen zich sexueei bevredigt. Dat vond de rechter niet smalend. Christenen hebben hun god (ik schrijf expres een kleine g) wel voor nog vreselijker daden in vrijwaring geroepen. Of is de profeet der islamieten kwetsbaarder? De vrijheid van drukpers is een groot goed, ook al wordt die op onverantwoorde of onsmakelijke wijze gebruikt. In dezelfde uitzending zit Martin van Amerongen, de hoofdredacteur van het weekblad De Groene, die ondertekenaars werft voor een advertentie 'Bescherm Saiman Rushdie': "Ondergetekenden, schrijvers, journalisten, uitgevers, intellectuelen, kunstenaars en anderen die de vrijheid van het woord zijn toegedaan, zijn geschokt door de oproep van ...Khomeiny... om de schrijver Salman Rushdie om het leven te brengen." Waarom die beperkingen, vroeg de presentator? Nou, sprak Van Amerongen stralend, half-intellectuelen mogen ook tekenen. Half-schrijvers, halfjournalisten, half-uitgevers, half-intellectuelen: mensen die erbij willen horen maar het niet echt zijn. Daar zijn er een hoop van, dat zet zoden aan de dijk. Maar wie zijn dan wél de 'intellegentsia'? Schrijvers, journalisten, uitgevers, kunstenaars en vrije-

woordadepten niet, want die zijn apart genoemd. Academici en vrije beroepers misschien? Dan zijn de half-intellectuelen de studenten en zij die zijn afgestudeerd maar er nooit meer iets aan gedaan hebben. Algehele spraakverbijstering, dus. 'Intellegentisia' krijgt rond 1860 in Rusland algemene bekendheid, en wel als scheldwoord: de lui die de overgeërfde waarden bekritiseren om de naam van de rede en van de vooruitgang. Nihilisten zijn het, zei Toergenjew. Les inteltectue/s wordt in de jaren

c/D Z LU

CD CC

cc LU

negentig de geuzennaam van hen die met Zola opkomen voor Dreyfus. Marx had in deze 'klasse' een afbeidervriendlijke sector van de bourgeoisie gezien, U weet wel: boeren, arbeiders en intellectuelen. Intellectueel en progressief waren in tijden dat bot conservatisme troef was, dus synoniem. Maar dat blijft niet zo. Vooreen vragende geest en een kritische instelling tegenover bestaande waarden zijn in onze tijden ook 'progressieve' opvattingen niet heilig. Er komen ook 'rechtse' intellectuelen. Tot welke categohe behoorden Mulisch en Schat toen zij Cuba verheerlijkten? En de ijveraars die W.F. Hermans het spreken beletten in Amsterdam omdat hij in Suid-Afrika is geweest? Of de Nicaragua-fans die

aanvaarden dat de Sandinisten het dagblad La Prensa een verschijningsverbod opleggen? Geen intellectuelen, gewoon uitdragers van een boodschap. Het zelfbeeld van de intellectueel is die van de cultuurdrager, die recht heeft op geestelijk leiderschap. Denkers tegenover domoren, smaakmakers tegenover filistijnen, de elite tegenover hoi polloi. Het zijn de mensen die grondig gaan twijfelen op het moment dat de conventional wisdom, de publieke opinie, het met hen eens

Halfintellectuelen

dreigt te worden. Daarom is een intellectueel er nu voordat Hermans niet wordt belet te spreken in Amsterdam, al is hij in Suid-Afhka geweest (ik schrijf dat land meteen S; dit heeft net zo'n politieke strekking als Gdansk schrijven, hoewel we al zevenhonderd jaar Dantzig zeggen). Waartoe mijn boutade? Het zal wel intellectuele Selbstliass zijn, vanwege die opwinding over Rushdie, voor wie ik ovehgens alle sympathie heb, tegenover die hellevorst uit Perzië. Waar zijn al die intellectuelen gebleven die destijds de Iraanse 'revolutie' bejubelden? Waar is de verontwaardiging over de algehele schending van mensenrechten in Iran? Of pakt het ons pas als een intellectueel wordt bedreigd?

VU-MAGAZINE—APRIL 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen