VU Magazine 1989 - pagina 446

beeldscherm, mevrouw." De werkelijkheid is veel gecompliceerder. De psycholoog dr. J. Grosfeld onderzocht voor de universiteit van Nijmegen bijvoorbeeld welke invloed collega's op eikaars ziekteverzuim hebben. Arbeidsomstandigheden bepalen de kwaliteit van de arbeid, zo werd altijd aangenomen, maar Grosfeld meent dat de relaties met collega's en chefs veel belangrijker zijn voor de betrokkenheid, het welbevinden en de gezondheid. De herkomst van psychische stoornissen bij werknemers is dus allesbehalve gemakkelijk te achterhalen. Vast staat dat 'werkstress' veel geld kost. Ziekteverzuim als gevolg van stress en overspannenheid heeft alleen over 1988 al 8,9 miljard gekost, zo becijferde Het Parool onlangs. De krant wijt de 'volksziekte' vooral aan afslankingen en reorganisaties. Het gedwongen opvoeren van het arbeidstempo zou de meeste slachtoffers eisen. Bijna grappig is het om dan een paar maanden later te lezen

De kunst van de bedrijfsarts is nu om al die disciplines te laten samenwerken en zelf, in groter verband, ook samenwerking te zoeken. dat weinig overwerk eveneens tot een hoger ziekteverzuim leidt. De organisatiepsycholoog M. Schalk promoveerde kort geleden in Nijmegen op de stelling dat een geringe werkdruk, net zo goed als een te hoge werkbelasting, kan leiden tot veelvuldig ziekteverzuim. Schalk baseert zich op een onderzoek onder bijna tweeduizend werknemers in bedrijven en overheidsinstellingen. Wat moet de bedrijfsarts met al deze wijsheden? De computer uitbannen? Het arbeidstempo afremmen? Ruzies tussen collega's sussen? Overwerk stimuleren? De tijd dat de ware bedrijfsarts met een koffer vol meetinstrumenten over de werkvloer liep, is voorbij. Andere specialisten, zoals arbeidshygiënisten en veiligheidsdeskundigen hebben die taak overgenomen. Daarnaast hebben maatschappelijk werkers, psycholo4

gen en organisatiedeskundigen hun entree op het terrein van arbeid en gezondheid gemaakt. De kunst van de bedrijfsarts is nu om al die disciplines te laten samenwerken en zelf, in groter verband, ook samenwerking te zoeken. Drs. P. Ouwehand, hoofd bedrijfsgezondheidsdienst van de Vrije Universiteit, onderstreept dat, maar vindt dat de bedrijfsarts in zekere mate ook aan persoonlijke begeleiding van individuele werknemers moet doen. Op een symposium ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan van de bedrijfsgezondheidsdienst van de Vrije Universiteit stelde Ouwehand kort geleden dat een toenemend aantal mensen wordt afgekeurd wegens psychische stoornissen, terwijl het aandeel van de aandoeningen aan het bewegingsstelsel licht daalt. De afkeuringen wegens hart- en vaatziekten nemen nog sterker af. De bedrijfsarts spreekt weliswaar voor de VU, inclusief het academisch ziekenhuis, maar in het bedrijfsleven is de zelfde tendens zichtbaar, hoewel het percentage van de psychische stoornissen nog net achter blijft bij dat van de ziekten aan het bewegingsstelsel.

B

ij beslissingen over blijvende arbeidsongeschiktheid vertoont de oorzaak 'psychische stoornis' al langere tijd een stijgende lijn. Het totaal aantal arbeidsongeschikten in Nederland bedraagt op dit moment ruim 750 duizend en de verwachting is dat dat getal in het jaar 2000 zal stijgen tot een miljoen. Volgens de prognoses zal het percentage psychisch arbeidsongeschikten onder de AOW/AWWverzekerden tussen nu en het eind van de eeuw stijgen van 25 naar 30. Een heel recente prognose zegt dat mogelijk zelfs een verdubbeling van het aantal psychisch arbeidsongeschikten zal optreden, dat wil zeggen: 320 duizend personen ofwel 4,5 procent van de beroepsbevolking. Bij verreweg de meeste afkeuringen op psychische gronden is sprake van lichte psychopathologie. Duidelijke psychiatrische symptomen komen nauwelijks voor. Gejaagdheid, moeheid, slaaptekort en hoofdpijn, dat zijn de voornaamste uitingen. Ruwweg onderscheidt de moderne bedrijfsgeneeskunde twee benaderingen voor preventie: beïnvloeding

van de arbeidsomstandigheden (taakverlichting, extra personeel aantrekken, ergonomische verbeteringen, loopbaanplanning en dergelijke) en beïnvloeding van de belastbaarheid van de werknemer (bijscholing op het vakgebied en op het gebied van stress, naast individuele begeleiding). Psychologen en maatschappelijk werkers worden steeds vaker bij de zorg betrokken. Vooral in het onderwijs is die tendens zichtbaar. Tegelijk wordt in de opleiding voor bedrijfsartsen meer en meer aandacht besteed aan organisatieproblematiek. Als voorbeeld van de modernere aanpak van ziekteverzuim kan het Gemeentelijk Vervoerbedrijf in Utrecht dienen. Onder de zeshonderd chauffeurs kwam een permanent ziekteverzuim van meer dan twintig procent voor. De aard van het werk is daaraan grotendeels debet. Wie dag in dag uit volle bussen door het drukke stadsverkeer loodst, wordt lichamelijk en geestelijk zwaar op de proef gesteld. Toch slaagde de organisatie er in om het verzuimcijfer te verlagen, zonder uitsluitend de directe arbeidsomstandigheden te verbeteren. De ommezwaai kwam toen de chauffeurs, naast een betere sociaal-medische begeleiding, opgedeeld werden in groepen met eigen verantwoordelijkheden. Contacten met collega's werden hechter en de kleinschaligheid zorgde voor een grotere betrokkenheid bij de organisatie. Het Nederlands Instituut voor Arbeidsomstandigheden (NIA) in Amsterdam, dat langzamerhand geldt als een autoriteit op dit gebied, pleit voor een meer centrale aanpak van de begeleiding rond ziekteverzuim. Bedrijfsarts Kitty Meulenheld, coördinator bedrijfsgezondheidszorg bij het NIA, stelt dat er nog veel tijd en energie verloren gaat bij bedrijfsgeneeskundige diensten. Ze werkt mee aan de oprichting van een landelijk peilstation waar alle bedrijfsgeneeskundige diensten de uitkomsten van 'werkplekonderzoeken', vragenlijsten over werkbeleving en gezondheid en dergelijke kunnen deponeren. "De bedrijfsarts moet niet alleen maar keuringen verrichten en de wachtkamer leegwerken. Hij moet veel beleidsmatiger gaan opereren. Nu blijven signalen te veel op indiVU-MAGAZiNE—DECEMBER 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen