VU Magazine 1989 - pagina 300

Alchemie: tussen magie en wetenscliap Eeuwenlang zijn alchemisten op zoek geweest naar de Steen der Wijzen; een zinloze speurtocht, met macht, rijkdom en onsterfelijkheid als doel, die - onbedoeld - aardige ontdekkingen

De aarde, zeven metalen en het vuur symbolisch weergegeven. De alchemist is tweehoofdig afgebeeld: vastheid en vluchtigheid moet hij in zich verenigen.

Het laboratorium van de alchemist ziet er iets an ders uit dan het modale moderne laboratorium; geen heldere steriele ruimte waar alle apparatuur keurig op zijn plaats staat, maar meer een vies donker hol waar de vreemdste voorwerpen bijeengebracht zijn. Op tafel hgt een uitzonderlijk groot en dik boek open geslagen. Bij de haard liggen enkele takkenbossen om het alchemistisch vuur brandende te houden, en vlak daarbij staan nog andere hulp middelen als distilleerkolven en retorten. Daarnaast is in dezelfde ruimte het skelet van een dier te zien, een menselijk doodshoofd en is aan de balken van het plafond een opgezette krokodil opgehangen. Het geheel maakt een wat onheilspeüende indruk. Op de tentoonstelling Het is niet alles goud: alchemistische praktijk en filosofie valt dit nagebouwde laboratorium te bewonderen. Ervoor staand maak ik mij een voorstelling van de middeleeuwse alchemist die gebogen boven zijn dampende en borrelende retorten staat, daarbij ondoorgrondelijke toverspreuken mompelend. Onwillekeurig moet ik daarbij aan Catweazle denken, de middeleeuwse magiër uit de legenda34

heeft opgeleverd. Maar wat is eigenlijk het verschil met de hedendaagse rationele wetenschap die onvermoeibaar zoeken blijft naar die ene, allesverklarende formule? ouderwetse magiër dan met een moderne wetenschapsman. Voor zijn tijdgenoten had de alchemist echter van allebei wel iets weg, zie ik bij het bekijken van de afbeeldingen in de tentoonstelHngsruimte. Bij een aantal portretten zit de alchemist gebogen over zijn boeken, het prototype van de serieuze en gewetensvolle geleerde. Aan de andere kant is hij ook het mikpunt van spot; zo wordt op een prent een alchemistenfamilie afgebeeld als een stelletje apen.

Z

KOOS NEUVEL rische televisieserie, die door één van zijn eigen formules per ongeluk in de twintigste eeuw terechtkomt en daar het ene wonder na het andere aanschouwt. Misschien is de alchemist wel een type als Catweazle geweest: wereldvreemd, voddige kleren, pluizig haar, rollende ogen en voortdurend latijnse spreuken sissend. Een alchemist associeer je tegenwoordig toch iets sneller met zo'n

ulke prenten, lees ik in een geschreven toelichting, drukken het wantrouwen uit dat in brede kring tegen de alchemist leefde: hij houdt zich met dwaze, onmogelijke zaken bezig en in plaats van zich te concentreren op het hogere en het religieuze laat hij zich teveel inpalmen door aardse zaken. Die tijdgenoten, kan nu in retrospectief worden vastgesteld, hadden voor een groot deel gelijk: de alchemisten hielden zich inderdaad met iets onmogelijks bezig. Ze waren ervan overtuigd dat onedele metalen getransmuteerd konden worden tot edele metalen; lood of kwik konden worden omgezet in goud. Een aanzienlijke materiële statusverhoging dus. VU-MAGAZINE—JULI/AUG. 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen