VU Magazine 1989 - pagina 240

ii polies en vrouwenkiesrecht; en, vooral, voor wereldvrede; "Vergelijk de branie-achtige, tyranieke, brute doctrine van het imperialisme met de Gouden Regel en het gebod 'Gij zult uw naaste liefhebben als uzelf." Vanuit hetzelfde motief trekt hij de wetenschappelijke vooruitgang in twijfel. Zoals in zijn rede 'De Vredevorst' (1908), die hij honderden keren afsteekt in binnen- en buitenland: "De theorie van Darwin stelt de mens zo voor, dat hij zijn huidige volmaaktheid bereikt door de werking van de wet van de haat - de ongenadige wet waardoor de sterken uitzwermen om de zwakken af te maken." Maar Bryans toon is verzoenend. Hij wil jonge liberale intellectuelen overtuigen, dat een letterlijk geloof in bijbelse wonderen eigenlijk de gewoonste zaak van de wereld is. Want was die wereld, "die wonderbaarlijke beschaving die we om ons heen zien", zelf geen mysterie?

D

De waarheidslievende wetenschapper belaagd door de wetgever en zijn anti-dit- en antidat-wetten. De beklaagde leraar, John Thomas Scopes met, uiterst rechts, een van zijn verdedigers Malone: proefproces.

eze toon verandert na 1914, wanneer de 'beschaafde wereld' zich stort in de ongekende verschrikkingen van de Grote Oorlog. Voor Bryan, intussen Minister van Buitenlandse Zaken, komt de schok hard aan. Een jaar later neemt hij ontslag. De voorvechter van internationale verzoening wenst geen verantwoordelijkheid te dragen voor een politiek van militaire paraatheid. "Hij is absoluut oprecht", meent president Woodrow Wilson, "Dat is wat hem gevaarlijk maakt." Even oprecht stelt hij zich in dienst van het vaderland, zodra de Verenigde Staten zelf deel gaan nemen aan de oorlog. Zij het met minder enthousiasme dan de meeste protestantse leiders. Een nieuwe geest van evangelische strijdbaarheid wint veld. Zo roept zijn vriend, de volksprediker Billy Sunday van de kansel dat 'Christendom en Vaderlandsliefde' even synoniem zijn als 'hel en verraders'; en: "Als je de hel ondersteboven keert, vind je het stempel 'made in Germany' op de bodem." En zijn veel modern-wetenschappelijke ideeën die de goede oude gods-

'Professoren, betaald door het publiek, moeten geen toestemming krijgen het religieus geloof van de studenten te ondermijnen.' dienst bedreigen niet 'made in Germany'? Tijdens en na de oorlog vindt ook Bryan in deze richting een verklaring voor het kwaad: het Duitse militarisme komt voort uit de filosofie van Nietzsche; en deze is weer het logisch gevolg van "een egoïstische filosofie, gebaseerd op een verondersteld bruut voorgeslacht, die van haar vol18

gelingen kille, wrede huurlingen maakt." Daarom bedreigen de aanhangers van evolutie het hart van de christelijke beschaving: "Hun credo berooft het leven van zijn geestelijke elementen en maakt de mens een broeder van het beest." "Sta op! Laten wij onze steun beloven aan de zaak van het water - de dagelijkse behoefte van elk levend ding." Met zulke oproepen steunt Bryan sinds 1915 de massale campagnes tegen alcohol. De nationale 'drooglegging' in 1920 is grotendeels aan zijn invloed te danken. Dit succes, "de grootste morele hervorming van onze generatie", motiveert hem tot een verdergaande campagne, nu voor de fundamentele geloofswaarden zelf.

F:

' I

undamentalisten', noemen zijn medestrijders zich nu zelfbewust, Ze groeperen zich in krachtige organisaties, met als manifest een lezingenbundel die bekend wordt als 'Bryan's Antwoord aan Darwin' (1922). Zijn scherpe morele argumenten dwingen de liberale VU-MAGAZINE—JUNI 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen