VU Magazine 1989 - pagina 39

weidsideologieën omdat het bang is, meent campagneleider Hein van Wijk; en het is bang omdat de maatschappelijke werkelijkheid te bedreigend wordt. In deze sfeer schiet propaganda voor heldhaftige daden zijn doel voorbij: "Bart, jongen, het heeft geen enkele zin. Je bent een generaal zonder leger."

N

aargelang de 'mobihsatie tegen de oorlog' uitblijft verHest de 'generaal' ook zelf zijn aanvalsdrang. Hij trekt zich terug uit de scherpe controverses binnen de vredesbeweging over de strijdmiddelen tegen het fascisme. "Je moet doen wat je niet kunt la-

^^if^^JieMR

INTERN. ANTI-MILITARISTEN CONfxRF^

ten, maar vooral laten wat je niet kunt doen", zegt hij ontwijkend als antimilitaristen de gewapende strijd in Spanje gaan steunen. Het individuele verantwoordelijkheidsbesef blijft in zijn ogen de enige tegenkracht tegenover de opmars van het geweld. Maar dan wel als "het begin van het begin van het begin". Met een studie over Erasmus drukt hij in 1936 zijn vertrouwen uit in geestelijke ontwikkelingen op lange termijn. Een speciale verantwoordelijkheid rust volgens De Ligt op de groep waar hij zelf toe behoort: de intellecVU-MAGAZ:NE—JANUARI

1989

N

a de ooriog raakte De tuelen. Meer dan wie ook hebben zij Ligt's werk vrijwel verde moderne vernietigingsoorlog op geten. Zoals ook van al het hun geweten; nu moeten ze een 'Wetenschap van de Vrede' ontwikke- vooroorlogse vredesactivisme niet len. Met dit doel helpt hij in 1938 veel meer bewaard bleef dan een een Internationale Vredesakademie traumatisch vervormde herinnering. oprichten. Vooraanstaande figuren, Hider's opmars, de oorlog... allezoals de filosoof Martin Buber en de maal de schuld van het 'gebroken pedagoog Maria Montessori, treden geweertje'! In werkelijkheid valt er op als gastdocent. Maar zelf maakt geen duidelijke scheidslijn te trekken De Ligt de opening niet meer mee. tussen het antimilitarisme en het anEen jaar voordat de Tweede We- tifascisme van die tijd. Bovendien reldoorlog uitbreekt overlijdt hij op- stonden beide stromingen aan de zijeens, op een Frans station. In dienst lijn van het veiligheidsbeleid. In van het antimilitaristisch ideaal Nederiand werd dit vooral geïnspiheeft hij zich letterlijk doodgewerkt. reerd door het vertrouwde ideaal Intussen vindt zijn strijdplan toch van neutraliteit in een ouderwetse een nieuwe weg binnen de Neder- Europese oorlog. "Wij koesteren de illusie", zo verkondigde generaalmajoor J.Th. Alting van Geusau in 1938, "dat in het beschaafde West- Ghandi: 'stralende Europa het (terroriseren van de be- menselijkheid'. Foto ANP volking) uit zal blijven." De Ligt'sfilosofiewas juist een ontmaskering van de onmenselijke tendensen in dit 'beschaafde WestEuropa'. Al in het eerste Internationaal Antimilitaristisch Jaarboek van 1923 gaf hij het gezichtspunt van de zwarte schrijver René Maran weer: "Beschaving, beschaving, gij, hoogmoed der europeanen... gij bouwt uw rijk op lijken... gij beweegt u in leugen... gij zijt geen fakkel, maar een brand. Ieder, dien gij aanraakt, verteert gij... Indien men weten kon uit welke dagelijksche laagheden het koloniale leven bestaat, zou men er minder over spreken, of men zou er meer over spreken." Door des te meer te spreken over een mogelijke 'universele' beschaving wilde De Ligt de mensen opwekken tot verzet tegen dwang en geweld. "(Hij) heeft zich dan ook geen illusies gemaakt (..) over het barbarisme aan welks vooravond landse vredesbeweging. De meest ra- wij staan", benadrukte een mededicale groepen zien er ook aankno- strijder op zijn begrafenis. De illusie pingspunten in om de aktuele mili- die de 'generaal zonder leger' wel taire dreiging het hoofd te bieden. bleef koesteren, tot het einde toe, 'Pacifistische volksverdediging', luidtwas dat een zuiver moreel beroep op hun leus sinds 1937. Een Duitse be- het individu effectief zou kunnen zetting zou moeten worden bemoei- zijn als maatschappelijke tegenlijkt door weigeringsacties voor te kracht. D bereiden. Inderdaad werkt iets van dit idee door in het 'stille verzet', Onlangs verscheen onder redactie van Herman waaraan veel vredesactivisten deel- Noordegraaf en Wim Robben het herdenkingsboek 'Drie generaties spreken over Bart nemen. Een voorbeeld is in 1944 het de Ligt (1883-1938)', met bijdragen over de initiatief van de 'TD-Groep' om dis- verscliillende aspecten van zijn leven en werk. tributie-stamkaarten te vervalsen Te bestellen bij het 'Bart de Ligt-Fonds'. Postbus 90, 5280 AB Boxtel. voor onderduikers. Marten van Harten is historicus en journalist

37

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen