VU Magazine 1989 - pagina 196

groep sterren waartoe ook de zon behoort, wordt het echter snel moeilijker. Het was daarom van groot belang toen in de jaren twintig er een verband bleek te bestaan tussen roodverschuiving en afstand. De juistheid van deze relatie werd gecontroleerd door de Amerikaanse astronoom Hubble met behulp van een aantal dichterbij gelegen stergroepen. De geldigheid van dit principe op grotere afstand, is één van die overtuigingen waarvan iedere wetenschap er wel een paar bezit: niet verifieerbaar, toch heilig.

T

Zo vanzelfsprekend als we sterren onderscheiden naar richting, zo moeilijk isJiet te achterhalen op welke afstand ze van ons staan.

in Haarlem zetelende Teylers Tweede Genootschap schrijft voor 1991 een prijsvraag uit voor de beste kritische verhandeling over het vraagstuk. Kortom: het onderwerp leeft.

A

fstandsbepahng was in de astronomie altijd al een heikele zaak, maar wél van levensbelang. Aan de avondhemel lijkt het of de sterren geprikt zitten aan de binnenkant van een denkbeeldige bol. Zo vanzelfsprekend als we ze onderscheiden naar richting, zo moeilijk is het te achterhalen op welke afstand ze van ons staan. Toch is die informatie noodzakelijk om van het heelal een plattegrond te 18

kunnen tekenen. Sterrenkundigen zijn daarom aangewezen op allerlei trucs. Van nabije sterren is de afstand te bepalen met behulp van hun parallax: de ogenschijnlijke verplaatsing van een ster ten gevolge van de beweging van de aarde in haar baan. Deze naburige sterren zijn de enige objecten waarvan de afstand zo direct te meten is. Alle andere maten zijn hiervan afgeleid. Zo maakte men gebruik van een stersoort waarvan de helderheid goed voorspelbaar is. Hoe zwakker nu, ten opzichte daarvan, een ster vanaf de aarde lijkt, des te groter de afstand. Buiten ons eigen melkwegstelsel, de

ot nu toe leidde roodverschuiving als afstandsmaat nooit tot tegenstrijdigheden, wat voor velen voldoende reden is aan te nemen dat het principe klopt. Een eventuele herziening ervan zou echter wel eens tot een héél ander wereldbeeld kunnen leiden. De verificatie van deze maatstaf wordt volgens sommigen echter gedwarsboomd doordat de astronomische gemeenschap niet zoveel kostbare telescooptijd beschikbaar wil stellen voor dit doel. Ander onderzoek met geredere kans op succes - krijgt voorrang. Dat is wellicht onvermijdelijk maar tegelijk riskant, zoals uit historisch geworden voorbeelden blijkt. De revolutionaire ontwikkelingen in de fysica van de jaren dertig stuitte zowel in Hitler-Duitsland als StalinRusland op vooringenomen ongeloof; in Duitsland omdat Einstein een jood was, in Rusland omdat Marx ooit anders beweerd zou hebben. Van recentere datum is het voorbeeld van de ontdekkers van hoge-temperatuur-supergeleiding: van de onderzoekers Muller en Bednorz moest de laatste zijn bezigheden in het geheim uitvoeren, omdat hij ze tegenover zijn superieuren van computergigant IBM niet goed kon verantwoorden. Wetenschappelijk onderzoek verdraagt keurslijf noch conservatisme. Een béétje wetenschapper eert zijn critici. Maar met de discussie over roodverschuiving staat er wel erg veel op het spel. Het is of je de onderste kaart wegtrekt uit het kaartenhuis van de moderne sterrenkunde. Het zou betekenen dat men opnieuw moet beginnen. En dat zou zonde zijn. D VU-MAGAZINE—MEI 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen