VU Magazine 1989 - pagina 321

tenol behandelde toiletten aanmerkelijk minder te bezoeken dan androstenon- of controle-toiletten. Iets wat zou kunnen wijzen op een mannen-verjagend effect van androstenol.

A

geworden. Bij deze soort kunnen herige zeugen opgespoord worden met feromonen die in het speeksel van seksueel opgewonden beren gevonden worden. De geur die zij afgeven zorgt ervoor dat de zeug een kenmerkende paarhouding aanneemt. Deze stoffen, de zogenaamde 16-androstenen waarvan androstenol en androstenon de bekendste zijn, worden geproduceerd in de teelballen van beren. In de Verenigde Staten werd androstenon in spuitbussen op de markt gebracht onder de naam 'Boar Mate'. Ook in Nederland verscheen een soortgelijk produkt op de markt, maar navraag leert dat het inmiddels allang weer is verdwenen. De varkenshouders kiezen hier voor een 'natuurlijker' oplossing. Ze sporen herige zeugen op met behulp van een zoekbeer, een mannetjesvarken waarbij de zaadstrengen operatief zijn onderbroken. Het dier kan dan nog wel de feromonen androstenol en androstenon produceren, zodat bij zijn aanwezigheid herige vrouwtjes zich door hun reactie verraden. Bevruchten kan het dier echter niet.

O

ok de mens blijkt androstenol en androstenon te produceren. Deze stoffen zijn onder meer aangetoond in menselijk urine en okselzweet. Bij mannen in veel hogere concentraties dan bij vrouwen. Zeer recentelijk toonde de Nijmeegse biochemicus dr. J. Wensten in zijn proefschrift voor het eerst VU-MAGAZINE—SEPTEMBER 1989

aan dat een chemische voorloper van deze twee stoffen in grote hoeveelheden in menselijke testikels wordt geproduceerd. De structuur van die stoffen vertoont een treffende gelijkenis met het, eveneens in de teelballen geproduceerde, mannelijk geslachtshormoon testosteron. Androstenol en androstenon zouden mogelijk ook bij mensen functioneren als sekslokstoffen. Met name de aanwezigheid in mannelijk okselzweet vormt hiervoor een aanwijzing. Er zijn veel proeven gedaan om het erotiserende effect van deze stoffen aan te tonen. Zo liet een Amerikaans onderzoeker proefpersonen naar afbeeldingen van vrouwen kijken, waarbij de helft van de groep (onbewust) werd blootgesteld aan androstenol. Zij vonden een plaatje van een vrouw duidelijk aantrekkelijker dan de controle-groep. In andere proeven werd gebruik gemaakt van keuze-opstellingen. Vrouwen bleken in een wachtkamer van de tandarts een voorkeur te hebben voor stoelen die waren behandeld met androstenon. Een zelfde soort resultaat werd behaald in proeven met telefooncellen. Een vergelijkbare proef, met zowel androstenol als androstenon, die was opgezet in heren- en damestoiletten, bevestigde deze resultaten echter niet. Het toiletbezoek van vrouwen werd niet echt beïnvloed door de aanwezigheid van een androstenol- danwei een androstenongeur. Bij de mannen was er wel een resultaat. Zij bleken de met andros-

lles bij elkaar hebben deze proeven nog geen echt eenduidig antwoord opgeleverd. De beide feromonen lijken bij mensen inderdaad iets teweeg te brengen, maar het is overdreven om van een sterk erotiserende uitwerking te spreken. Er wordt wel gedacht dat de geurstoffen relicten zouden zijn, die bij onze verre voorouders nog wel een duidelijk lokkend effect hadden. Voor de moderne mens ruiken deze feromonen in ieder geval niet echt lekker. De geur van androsteron schijnt zelfs onplezierig te zijn en wordt vaak beschreven als een urine- of zweetlucht. Androsteron komt er iets beter af, het heeft een muskusachtige geur. Muskusgeurstoffen, afkomstig uit klieren van muskusherten of -ratten, worden al eeuwenlang toegepast in cosmetische produkten vanwege de (vermeende) lokkende werking. Opvallend is in ieder geval dat bepaalde muskusachtige stoffen alleen door volwassen vrouwen geroken kunnen worden, waarbij de gevoeügheid het hoogst is rond het tijdstip van de eisprong. De muskusgeur wordt bij toepassing in aftershaves meestal zorgvuldig verpakt in een verzamehng bloemgeuren omdat de geur op zich niet aangenaam gevonden wordt. In de Verenigde Staten heeft men geprobeerd op vergelijkbare wijze androstenol in after-shaves te verwerken. De introductie van deze 'ultieme' after-shave was met veel bombarie omgeven. Volgens de Utrechtse hoogleraar dr. E.P. Koster, die zich heeft gespecialiseerd op de psychologische effecten van reuken smaakstoffen, is de after-shave echter 'een grote flop' geworden. Wat hem niet echt verbaast: "Mensen blijken in staat hun gedrag nogal onafhankelijk van de prikkels die ze ontvangen te kunnen bepalen. Ons leven is echt te complex om te verwachten dat een geurstof meteen een knop zou omdraaien." D

Gert van Maanen is bioloog en journalist.

11

Met een zoekbeer worden de vrouwtjes of gelten op 'berigheld' onderzocht. Foto Rein Heij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen