VU Magazine 1989 - pagina 383

voelde hij veel minder voor het verlangde berouwvolle gedrag jegens het kleine buurland. Het ontbreken van schuldbesef en de verdringing van het verleden zou later door de Duitse psychoanalyticus Alexander Mitscherlich het 'onvermogen om te rouwen' genoemd worden. Volgens Wielenga werden de politiek-psychologische verhoudingen tussen Nederland en Duitsland pas aan het einde van de jaren zestig genormaliseerd. Pas toen kwam er een einde aan de diepliggende scepsis over de democratische gezindheid van de Duitse bevolking. Een belangrijk jaar in dat verband is 1969, toen Willy Brandt als bondskanselier aantrad. In de ogen van Nederland was hij een representant van het 'andere' Duitsland. Bij velen maakt de knieval die Brandt in 1970 maakte bij een bezoek aan het voormalige ghetto in Warschau diepe indruk. Ook het staatsbezoek in 1969 van bondspresident Heinemann aan Nederland droeg bij aan deze politiek-psychologische klimaatsverbetering. Met het leggen van bloemen in de Hollandse Schouwburg aan de Amsterdamse Plantage Middenlaan - het symbool van de jodenvervolging in Nederland tijdens de bezetting - gaf hij uiting aan precies dat schuldbesef waar velen in Nederland in de jaren vijftig tevergeefs op hadden gewacht. In de jaren daarna stak hier te lande de bezorgdheid over de ontwikkelingen in Duitsland toch weer de kop op. Met de praktijk van de Berufsverbote en het harde anti-terreurbeleid leek de klok weer jaren teruggezet. Sommigen zeiden weer de stampende laarzen van de bruinhemden te horen. Voor de meesten in Nederland was echter bepalend dat ook in de Bondsrepubliek kritiek op deze ontwikkelingen mogelijk was. Zo ontstond er ruimte voor een gedifferentieerd en genuanceerd beeld van Duitsland.

T

och doen in ons land nog altijd vele cliché's over Duitsers de ronde. Ze zijn humorloos, arrogant, autoritair en luidruchtig. Het zijn cliché's die zich volgens het mechanisme van de selectieve waarneming makkelijk laten

VU-MAGAZINE—OKTOBER 1989

bevestigen. Wielenga zegt in een toelichtend gesprek dat hij het onjuist vindt om dergelijke ressentimenten enkel en alleen te herleiden tot het trauma van de oorlogsjaren. De verhouding tot Duitsland is volgens hem al veel langer ambivalent geweest en dat zal in de toekomst ook zo blijven. Al vanaf de opkomst van Pruisen voelde Nederland zich in zeker opzicht bedreigd. De oosterburen werden een economische en culturele factor van betekenis en vertoonden een daarbij passend politiek zelfbewustzijn. Uit angst voor het verlies van de nationale zelfstandigheid benadrukte Nederland zijn

spanningen tussen buurstaten is nu eenmaal een struktureel gegeven. Dat geldt des te meer als het gaat om de verhouding van een klein land tegenover een veel grotere buur. Wrijvingsloze verhoudingen tussen landen bestaan niet. Mensen kunnen van elkaar houden en affectieve gevoelens ten opzichte van elkaar hebben, maar tussen staten zal dat nooit het geval zijn. De onderlinge relatie tussen staten wordt bepaald door belangen, gemeenschappelijke én uiteenlopende." De rol die de oorlog en de niet geheelde wonden hierin spelen moet dus niet overschat worden. Wielen-

eigen identiteit. Duitsers hadden ga ontkent niet dat er ten opzichte Bondskanselier daar geen hoge pet van op. Aan het van Duitsland nog steeds grote ge- Adenauer:^'een koele einde van de achttiende en begin voeligheden gemobiliseerd kunnen poto'^^Bc' van de negentiende eeuw, toen worden. "Als Le Pen in Frankrijk Nederland in economisch en cultu- veel aanhang krijgt is Nederland reel opzicht door een diep dal ging, verontrust, maar als datzelfde gelieten Duitsers zich badinerend en beurt met extreem-rechts in Duitskleinerend uit over hun buren. land dan gaan er veel meer haren "Man muss ein Hollander sein, urn overeind staan. De Nederlandse mit einer Tulpe zu sympathisieren, 'pijngrens' ten aanzien van Duitsund dann ist auch die Sympathie die-land ligt lager," constateert hij ser Wassermanner sehr phlegma- nuchter. D tisch", schreef Goethe spottend. Tulpenperken, tuinhuisjes, klompen, kaas, boter en porselein, dat was de Friso Wielenga: West-Duitsland: partner uit leefwereld van de bekrompen bur- noodzaak; Nederland en de Bondsrepubliek gers die de Hollanders in Duitse 1949-1955. Uitgeverij Het Spectrum/Utrecht. Prijs fl. 49,90. ogen waren. Wielenga: "De aanwezigheid van Wim Crezee is journalist. 29

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen