VU Magazine 1989 - pagina 108

UJ

cc

gebracht tot de éne invalshoek, vanwaaruit de onderzoeker de gebeurtenissen tracht waar te nemen. Zo valt de oorzaak van de Franse Revolutie ongetwijfeld te beschrijven in termen van een financieel-economische crisis, Financieringstekort aan de ene kant en stijgende (brood-)prijzen aan de andere kant bieden het decor voor een strijd tussen conflicterende belangen. Op het Europese front moet Frankrijk het militair afleggen tegen Engeland, waardoor Frankrijk zich genoodzaakt ziet ook nog eens de Amerikaanse vrijheidsoorlog financieel te steunen. Het geld wordt geleend bij bankiers, maar moet met rente worden terugbetaald. Belastinghervormingen-een nog steeds gebruikelijk eufemisme voor belastingverhogingen - zijn noodzakelijk doch worden niet toegestaan door de departementale parlementen die over deze en andere zaken wel eens in het verband van de Staten Generaal willen overleggen. Aan de andere kant is het gewone volk, dat de achtereenvolgende belastingverhogingen en -opleggingen tot en met de zoutbelasting zat is, ontvankelijk voor de ongezouten kritiek op de regering en ziet het in de zich ontwikkelende revolutionaire gebeurtenissen de mogelijke oplossing voor onder meer het voedselprobleem. Brood en spelen: er zijn vaker opstanden geweest vanwege gestegen broodprijzen!

V

oor velen is de Franse Revolutie onlosmakelijk verbonden met 'de rol van ideeën' en daarmee met de filosofen van de Verlichting. "Het tijdperk van de godsdienst heeft plaatsgemaakt voor de eeuw van de wetenschapi" Deze trotse woorden staan te lezen in de inleiding van de tussen 1751 en 1780 in vele delen uitgegeven Encyclopedie van de wetenschappen, kunsten en ambachten. Ze kenschetsen de geest van de mannen die, met het wapen van de wetenschap en de rede, de wereld van machten uit het verleden wilden bevrijden en daarmee een nieuw, vrij en gelukkig tijdperk dachten in te luiden. "Bouw scholen, dan kunnen de gevangenissen gesloten worden", luidde hun optimistisch adagium. Deze Encyclopedisten en die van de Verlichting, zoals Diderot en d'Alembert, hebben de vrijheid van wetenschappelijk onderzoek gesteld tegenover de door de kerk opgedrongen kijk op de werkelijkheid. De kerk heeft altijd mystiek denken, trouw aan en geloof in het bovennatuurlijke aangemoedigd. De filosofen van de Verlichting meenden dat op een dergelijke wijze het volk in

Naast deze financieel-economische oorzaak valt er ook een sociale dimensie aan te wijzen. Voor met name marxistische wetenschapsbeoefenaren is de Franse Revolutie een soort generale repetitie geweest van de Socialistische Revolutie waarin de klassenstrijd centraal staat. In de Franse Revolutie staan dan ook geheel verschillende bevolkingsgroepen tegenover elkaar. In eerste instantie is het inderdaad de gegoede burgerij die met behulp van het voetvolk, de sans-culottes -

Het vertrouwen in de macht van de rede ontleenden de Verlichters met name aan de ontwikkelingen binnen de natuurwetenschappen.

De guillotine: met behulp van dit moordwerktuig at de Revolutie haar eigen kinderen op.

ofwel het werkvolk dat geen kuitbroek droeg maar een lange werkbroek - met succes de heerschappij van adel en kerk uitdaagt. Niet langer is grondbezit doorslaggevend voor de politieke macht. De democratie lijkt iedereen toegang te bieden tot de politieke arena, ook de sans-culottes. Maar is uiteindelijk in de praktijk de macht niet overgegaan op een nieuwe klasse heersers; de bezitters van materiële en immateriële goederen, de industriëlen en de intellectuelen? 18

VU-MAGAZ!NE—MAART 19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen