VU Magazine 1993 - pagina 207

Koos Neuvel

BONDGENOTEN VAN DE DOOD Kort na de geboorte stierf baby Bas. Hij was al gehandicapt, als mongooltje, ter wereld gekomen. Vervolgens bleek het kind een lichamelijke handicap te hebben: een darmafsluiting die, indien niet in een paar weken behandeld, tot de dood zou leiden. Uiteindelijk besloten de ouders in overleg met de arts om af te zien van operatie. De makers van ' R o n d o m Tien', waarin het verhaal van Bas verteld werd, meldden naderhand een stortvloed van reacties gehad te hebben op het programma. Dat is goed voorstelbaar. Ik herinner me nog goed mijn eigen reactie op de uitzending: verbijstering. Bas werd gepresenteerd als een grensgeval maar wat mij betreft was van twijfel geen enkele sprake. Het niet behandelen van zo'n kind was ronduit misdadig, vond ik. Een darmafsluiting operatief behandelen, biedt namelijk een grote kans op succes. De enige reden die dan overblijft om een kind niet te behandelen is, dat het om een mongooltje gaat. Die reden, leek mij, is volstrekt onaanvaardbaar. Verbijsterend vond ik vooral dat veel mensen die medische nalatigheid wèl aanvaardbaar vonden. Door de rechter werd de betrokken arts vrijgesproken. Niet alleen juristen maar ook ethici waren het er mee eens. Nederlands bekendste ethica Heleen Dupuis liet weten geheel achter de ouders en de arts te staan. W e moeten, vond zij, geen slaaf van onze technische mogelijkheden zijn. Mag alles wat kan? Soms, luidde haar conclusie, is het nodig om nee te zeggen. Z o ook in dit geval. Tegenstanders van legalisering van euthanasie hebben het vaak over 'een hellend vlak'. Wie het doden in extreme ziektegevallen wettelijk mogelijk maakt, glijdt in een later stadium af naar het toestaan van doden in lichte gevallen, het roemruchte hazelipje. De theorie van het

'hellend vlak' veronderstelt dat het momenteel nog v/el meevalt. Ik denk dat de tegenstanders van euthanasie zich te voorzichtig uitdrukken. Wie het staken van de behandeling van Bas goedkeurt is al lang het hellend vlak afgeroetsjt. Tragedie In het essay 'gerede twijfel' (De Balie, 1993) lanceert de filosoof Gerard de Vries een felle aanval op de medische ethiek en op Heleen Dupuis in het bijzonder. Die aanval kon bij voorbaat op mijn sympathie rekenen. Maar na lezing was ik teleurgesteld. Zijn kritiek is dat ethici voortdurend regels voor zorgvuldig m e disch handelen formuleren. Daarmee worden kwesties van leven en dood 'vertechniseerd', tot procedurekwesties gemaakt. In werkelijkheid, vindt De Vries, is ieder geval een tragedie. De betrokkenen die moeten besluiten over wel of niet voortzetten van een behandeling, hebben te maken met overwegingen en loyaliteiten die onvergelijkbaar zijn. H o e de uitkomst ook is, de beslissing is altijd dramatisch. De Vries wil de pluraliteit van m e ningen voorop stellen, maar de consequentie van zijn denken is dat de ethicus zich van ieder oordeel onthoudt. Bij een tragedie past immers respect voor de verscheurdheid van de betrokkenen, voor de onverzoenlijkheid van de tegenstellingen. Het voorstellen van simpele oplossingen bij hartverscheurende dilemma's heeft iets gênants. Het gaat niet aan om kritiek te leveren. ledere keuze is moeilijk en verdient een zekere hoeveelheid sympathie. Wie is de ethicus om zomaar de zedenprediker uit te hangen? In de visie van De Vries is er geen algemene moraal meer, hooguit een persoonlijke moraal. Hij zegt zich hiermee te distantiëren van de medi-

sche ethici in Nederland, maar ik denk dat hij zich naadloos bij hen aansluit. Zijn relativeringsvermogen is onder medici en ethici al lang gemeengoed geworden. Een voorbeeld van een dwingend moreel gebod is dat menselijk leven heilig en onaantastbaar is. In de discussie rond baby Bas werd dat gebod buiten werking gesteld. Er zijn ook andere geboden die kennelijk minstens zo zv/aar teUen: bijvoorbeeld dat een kind behoort op te groeien tot een zelfstandige volwassene. Een kind dat zijn leven lang afhankelijk zal zijn van anderen, dat kan toch niet de bedoeling zijn? Bovendien, argumenteerden de voorstanders van niet-opereren van de darmafsluiting, legt een gehandicapt kind een schaduw over een gezin. Z o ' n in wezen ongewenst persoon, legt een groot beslag op het gezin; het kind draagt niet bij tot het geluk van de ouders en zal daarmee zelf ook een weinig gelukkige opvoeding krijgen. Dat kan zowel ouders als kind eigenlijk niet aangedaan w^orden. Het geval van baby Bas is vaak voorgesteld als een niet-representatief incident. Maar in het recent verschenen rapport over levensbeëindiging bij pasgeborenen 'Doen of laten?' komen dezelfde argumenten als destijds terug. Bij de vraag of levensverlengende handelingen uitgevoerd moeten worden, dienen artsen onder andere te kijken naar de kwaliteit van het leven en de draagkracht van het gezin. Autoritair Zoveel is zeker, het menselijk leven is niet voor iedereen een absolute waarde. Als het, in de termen van De Vries, om onvergelijkbare overwegingen en loyaliteiten gaat, is er discussie mogelijk. Het menselijk leven is in principe een onderhandelbaar gegeven. Je moet daar genuan-

29 v u MAGAZINE MEI 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen