VU Magazine 1993 - pagina 289

• • • ^ • • i ^

Beatles

Het positieve denken is een onderdeel van de zogenaamde new age; nieuwetij ds denken, zoals het op zijn hoUands heet; of holisme, zoals andere mensen zeggen. In ieder geval gaat het om een los netwerk van mensen, groepen en denkwijzen die zich met spiritualiteit en bewustzijnsverandering bezig houden. Die cultuur is voor een groot deel een erfgenaam van oosterse denkwijzen in het westen die in de jaren zestig voorzichtig aan populariteit begonnen te winnen. In die tijd bezochten bijvoorbeeld The Beatles in India de Maharaj ji. Zoals zoveel jonge mensen dachten zij dat in het Oosten de wijsheid voor het oprapen lag. Geen fragmentatie maar heelheid, verbondenheid en gemeenschapszin; geen plat materialisme maar hoge spirituele waarden; geen kiUe rationaliteit maar warme menselijkheid. Dat was nog eens wat anders dan het agressieve, oorlogszuchtige Westen. Maar niet op alle punten sloot het oosterse denken zo naadloos aan bij de cultuurkritiek van opstandige jongeren. Die lichaamsvijandigheid was moeilijk te verteren. Seks was toch leuk? En de overgave aan goeroe's was h e lemaal raadselachtig. Moest niet iedere vorm van macht grondig gewantrouwd worden? "Het heeft mij altijd verbaasd", zegt de godsdienstwetenschapper dr. R. Kranenborg "dat mensen uit de hippiecultuur zich bij de Hare Krishna's aansloten en daar voor een ascetische levensstijl kozen. Het heeft me nog meer verbaasd dat zelfbewuste vrouwen, feministes, zich aansloten bij een beweging waarbij gezegd werd dat de vrouw te dom is om het heil te begrijpen. Ik heb een vrouw die eerst feministe was, dat zelf horen zeggen. Die kritiekloosheid is onbegrijpelijk. Misschien was de vrijheid te groot. In ieder geval zag je mensen van een volledige verwerping van gezag doorslaan naar het andere uiterste van een volkomen acceptatie." De godsdienstpsycholoog Van der Lans schreef ooit dat het gevaar dat de goeroe-leerlingrelatie tot een sterke afhankelijkheid zou leiden, in India beter dan in het Westen onderkend werd. In India zijn talloze concurrerende goeroe's, waardoor een betere 'kwaliteitscontrole' mogelijk is. Bovendien hebben leerHng en meester veel onderling contact. Bij westerlingen die zich aan de voeten leggen van een goeroe, ontbreekt dat persoonlijke contact doorgaans. En dat komt vooral de dweepzucht ten goede.

•^^•iii^i^H

Scharnierpunt

Toch, denkt Kranenborg, is de autoriteit van de goeroe niet helemaal te vergelijken met die van bijvoorbeeld de politieke regent. "Het gezag van de goeroe is van een geestehjke aard. De goeroe heet iemand te zijn die zich innerlijk helemaal heeft ontwikkeld en daar is uitgekomen waar iedereen hoort uit te komen. Die vorm van gezag is in zichzelf overtuigend. Als het je niet bevalt, kun je weg gaan. Je kunt niet weg gaan van de overheid. Tenzij je emigreert natuurlijk." Kranenborg constateert dat de betekenis van goeroe's kleiner is geworden, ook al zijn ze niet helemaal verdwenen. De meest prominente, hedendaagse Indische goeroe is Sai Baba. Maar anders dan bij Bhagwan of Hare Krishna hullen westerse bewonderaars zich niet meer in uniforme kleding of sluiten zij zich op in besloten gemeenschappen. "Een goeroe volgt men niet meer zo in groepsverband. Er zijn nu ook westerhngen met groot spiritueel

Wouter Hanegraaff: moffeld. "

"het ascetisctie wordt in new age

wegge-

gezag. De therapeut van Shirley Madaine bijvoorbeeld, is een goeroe geworden. Hij heeft niet zozeer een beweging om zich heen, maar komt af en toe naar Nederland en dan m o e t j e 300 gulden betalen voor een bijeenkomst. D e goeroe is de meester die zich spiritueel ontwikkeld heeft en alles weet van diepere lagen, hogere niveaus en andere werelden." H e t breukpunt voor wat betreft de geestdrift voor sekten en goeroe's situeert Kranenborg in 1978. Toen pleegden de sekteleider Jim Jones en zijn tweehonderd volgelingen in Frans Guyana collectief zelfmoord. "Daar ligt het scharnierpunt. Daarna ontstaat een angst voor groepsfenomenen, een weerzin je heel sterk aan een groep te binden. De oosterse denkbeelden maken zich los van de beweging, vermengen zich met andere denkbeelden en gaan op in het grotere geheel van new age. Dat is niet zonder meer een voortzetting van het oosterse denken, maar wel is heel veel aan het Oosten ontleend." Als het Oosten naar het Westen komt, gebeurt er onderweg altijd iets. Dat kun je waarnemen, zegt de Utrechtse onderzoeker Wouter Hanegraaff, in de waardering voor het lichamelijke. " N e w age is geen lichaamsvijandige vorm van religiositeit. Men spreekt over het bewustzijn dat zo belangrijk is; de geest doordringt de hele werkehjkheid, ook het lichaam. Maar het Hchaam is niet slecht. In het Oosten wordt de nadruk op onthechting gelegd, loskomen van het lichamelijke. In die zin is new age selectief. Het ascetische wordt een beetje weggemoffeld."

^•••••m^

Fantastisch

Het meest typische voorbeeld van oosters denken aangepast aan westerse wensen, is volgens Hanegraaff de reïncarnatie. "In het Oosten wil men ontsnappen aan de wereld, aan het rad van wedergeboorte en de noodzaak

23 v u MAGAZINE JUL/AUG 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen