VU Magazine 1993 - pagina 62

^^Het debat over het financieringstekort is alleen te begrijpen door specialisten. Volgens mij is die onbegrijpelijk-heid de oorzaak van de vers leek terende belas tingmoraal. yy

Daar is een pleiter, een tegenpleiter en een beoordelende instantie. Er is vrijheid van m e ningsuiting maar met geweld mag niet gedreigd worden; er zijn regels over de spreektijd en over wat als een goed argument geldt. D e rechter is uitstekend in staat om een onafhankeHjk oordeel te vellen. "In mijn ideeën over retoriek ben ik veel dank verschuldigd aan Guépin en zijn boek 'De beschaving'; als het pubHek zelf goed retorisch getraind is, zegt hij, kun je als pleiter niet meer met simpele trucs werken; je discrediteert daarmee jezelf. De rechter luistert niet meer. O m te winnen, om retorisch effectief te zijn, moet je met goede argumenten voor de dag komen. O p die manier krijg je een samengaan van handigheid en ethiek."

16 v u MAGAZINE FEBRUARI 1993

"Kennis van retorische strategieën kan behalve cynisme ook gematigdheid tot gevolg hebben. Het kan leiden tot het idee dat voor elk standpunt wel iets te zeggen valt. Het is heel belangrijk j e te kunnen verplaatsen in het gezichtspunt van een ander. Dat heeft te maken met de technische kant van de retoriek. Als je een debat wüt winnen, moetje weten wat de tegenpleiter waarschijnlijk gaat doen. Wie zich in het standpunt van de tegenstander gaat verplaatsen zal misschien ook de redelijkheid van die andere kant inzien en het eigen standpunt relativeren. Het mooist vind je dat terug in de geschriften van Adam Smith, een van de laatste universele genieën. Hij is vooral bekend als econoom, maar hij heeft ook geschreven over de retorica en de ethiek. In zijn ethiek staat het begrip 'sympathy' centraal: je kunnen inleven in een ander. Ik zie een verband tussen de retorica en de ethiek bij Adam Smith. Hij weet precies wat voor retorische technieken er zijn en hij ontwikkelt een ethiek waarin hij ervan uitgaat dat de eigen oordelen onderworpen moeten worden aan het gezichtspunt van de ander. Alleen op die manier kun je ethisch handelen." ^

Hen van de meest hardnekkige bezwaren tegen retoriek is dat mensen zich laten meeslepen door emotie; ze zijn niet meer in staat tot nuchter oordelen. "Dat is waar. Volksmennerij maakt gebruik van emoties. Maar de andere kant, een argumentatie waarin de emotie wegvalt, is ook niet zo aantrekkelijk. Er bestaan boeken op het gebied van taalbeheersing waarin spelregels worden aangegeven voor rationele discussie; alles wat met emotie te maken heeft wordt als drogreden ontmaskerd. W a t j e overhoudt is een betrekkelijk formeel, inhoudsloos schema van hoe je moet argumenteren. In de praktijk hebben we emoties nodig om ons standpunt te kunnen vormen. Aristoteles zegt dat emoties van invloed zijn op het verwerven van kennis en dat I Leidt een retorische geschooldheid niet tot een emotie en kennis met elkaar verweven zijn. cynische houding: het kan niet schelen welk Psychologen hebben dat idee later bevestigd. standpunt ik verkondig en welke argumenten Als je emoties probeert uit te bannen sluipen ze ik hanteer, als ik het debat maar win? via een achterdeur weer naar binnen. "Dat cynisme is gemakkelijk te zien. Je ziet het "Lubbers argumenteerde voor het ingrijpen in in de wereld van de reclame. Er is nu een trend Joegoslavië door een vergelijking te maken met om aanstootgevende reclames te maken. Bijde Tweede Wereldoorlog. Hij is in 1939 gebovoorbeeld bij Mazda-auto's krijg je soms pijnlijren en herinnerde zich nog heel goed hoe blij ke beelden te zien. Men hoopt dat de associatie hij was toen de voedselpakketten naar beneden met de merknaam door die beelden toch ergens kwamen. Dat is een emotioneel argument. blijft hangen. Het probleem van de reclame is Wim de Bie, eveneens in 1939 geboren, herkendat er heel veel reclame is. Je moet opvallen en de zich in het argument en had voor het eerst als alles al eens geprobeerd is, ga je grenzen verhet gevoel dat Lubbers ook 'zijn' minister-preleggen. Het enige waarmee je kunt opvallen, is sident is. Ik was het daar helemaal mee eens, iets onethisch te doen zodat mensen schrikken. zowel met wat Lubbers zei als met de reactie Het is een trend die een kort leven beschoren van W i m de Bie. Dat sprak mij enorm aan. zal zijn want als iedereen het doet, heft het Door je voor te stellen dat de situatie daar verzichzelf op. Over zulk cynisme maak ik mij gehjkbaar is met die van de Tweede Wereldweinig zorgen, de inflatie in provocatieve, retooorlog, ben je ineens in staat het gezichtspunt rische technieken ondermijnt zichzelf Je ziet van de ander in te nemen. Als onze visie opnu al weer een trend naar meer humoristische houdt bij de Nederlandse grens en we ons niet reclames. kunnen inleven in de mensen daarginds, klopt

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen