VU Magazine 1993 - pagina 229

De St Bartholomeuskerk omstreeks 1888, vóór de restauratie van Kaijser: "Toch Is hij wel heel leuk."

om geld indienen bij het rijk. De St. Bartholomeus heeft inmiddels drie omvangrijke restauratierondes achter de rug, waarvan Pey er twee uitgebreid en tot in detail in haar proefschrift bespreekt. "Een stemmige kerk, hè?" zegt ze, als we de schemerige ruimte betreden. Vervolgens begint ze in hoog tempo aan te wijzen wat er in de loop der tijd aan de kerk gesleuteld, geschilderd en getimmerd is. Ze kent het bouwwerk door en door. "Toen ik met mijn onderzoek begon, stond de kerk in de steigers voor de jongste restauratie. Dat was prettig, want dan valt er veel te zien." Ineke Pey beklom zelf de steigers om bepaalde details van dichtbij te bekijken en te fotograferen. "Het was ontzettend hoog. Je moest gewoon van plankier naar plankier klimmen. Gelukkig heb ik geen hoogtevrees."

Topstukken Niet alleen bekeek Ineke Pey grondig de beschikbare kerken, ook bestudeerde zij veel oude bronnen. "Er is veel negentiende-eeuwse literatuur, kleine tijdschriften, veel notulen. Verder heb ik heel wat archieven onderzocht. Hier in Meerssen bijvoorbeeld staat het archief bij de ex-kerkmeester thuis in kasten en dozen. Het is niet geïnventariseerd en niet geordend. Ik mocht er gewoon in grasduinen. Heerlijk is dat, ik vind altijd van alles, ook allerlei dingen die voor het onderzoek helemaal niet ter zake doen." Bovendien sprak Pey met oudere mensen die op de seminaries hebben gezeten. "Ik wilde weten hoe het met de opleiding van priesters zat. Kunstgeschiedenis was geen vak tijdens de theologiestudie. Dat is het trouwens nog steeds niet." Naast priesters en architecten speelde de overheid, als subsidiegever, bij de restauraties een belangrijke rol. Pey: "Lange tijd is er een soort ad-hocbeleid gevoerd. Men had vooral belangstelling voor de topstukken. Kleine dorpskerken werden niet als monument beschouwd. Het heeft trouwens tot 1960 geduurd, voordat er in Nederland een monumentenwet was. Dat is later dan in welk b e schaafd land ook." Er zijn een paar mensen de kerk binnen gekomen om te bidden. Fluiste-

rend zetten we de rondleiding voort. "Hieronder zitten middeleeuv/se muurschilderingen. Van die half vergane afgebladderde afbeeldingen, je weet wel, wat wij heel mooi zouden vinden. Daar hielden de architecten niet van en dus is aUes overgeschilderd." Ineke Pey laat haar blik door de h o ge ruimte dwalen en wijst aan wat nieuw is, wat ouder en oudst. "Ach, binnen valt het nog wel mee met de fantasie." Het achterste deel van de kerk is nieuw. In 1936 zijn er bij de tweede grote restauratie twee traveeën aan de kerk vast gebouwd. In de zeventiende eeuw waren de toren en één travee ingestort. "Kijk", wijst Pey, "hier was de afscheidingsmuur."

Toevoeging "Restaureren in stijl is eigenlijk geschiedvervalsing," vervolgt ze. "In 1918 heeft men een serie grondbeginselen opgesteld om vervalsing zo veel mogelijk te voorkomen. Eén van de principes luidt, dat wat aangevuld wordt, herkenbaar nieuw moet zijn. W e zijn blijven staan bij een dichtgemetseld poortje in het nieuwe gedeelte van de kerk. "Dit hier is de vervalsing ten top." Ineke Pey klinkt verontwaardigd. "Vroeger zat er in de oude muur een poort naar de proosdij, het abtenpoortje. Die proosdij is er niet meer, maar nou hebben ze in de nieuwe muur wel een poortje gemaakt. Het heeft geen

enkele functie en is buiten niet eens te zien. Bovendien valt nergens te lezen dat dit een nieuwe toevoeging IS.

Meerssen biedt daarnaast tal van voorbeelden van 'herkenbaar nieuw.' Aan de buitenkant is dat het beste te zien. "Sommige dingen zijn prachtig opgelost. Als je voor de kerk staat, is de skyline in harmonie. Maar ga je goed kijken, dan zie je verschil tussen oude en nieuwe details." Ineke Pey wijst omhoog. " N e e m nou die kruisbloemen. M e n heeft in 1936 niet de middeleeuwse vorm gekozen. Het zijn verzinsels, maar ze passen helemaal in de sfeer van het gebouw." In haar dissertatie maakt Pey een vergelijking. De St. Bartholomeus, schrijft ze, heeft "het karakter van een middeleeuws handschrift, waaraan ontbrekende zinnen door een twintigste eeuwse deskundige zorgvuldig werden ingevuld, met dezelfde kleur inkt in een verwarrend echt maar net niet overtuigend handschrift." "Als je dit allemaal weet, is die kerk opeens niet meer zo'n eenheid," zegt Pey als we aanstalten maken om terug te lopen naar het station. Ze kijkt nog even om. "Toch is hij wel heel leuk."

E.B.F. Pey: Herstel in Nieuwe Luister. Ideeën en praktijk van Overheid, Kerk en Architecten bij de restauratie van het middeleeuwse, katholieke kerkgebouw in ZuidNederland. Nijmegen, 1993 v u MAGAZINE 1U N I 1 9 9 3

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen