VU Magazine 1993 - pagina 257

R

Mi

H

nu als ze los van elkaar, op verschillende plaatsen in de wereld en in verschillende miheu's opgevoed worden? Als de aanhangers van de omgevingstheorie gelijk hebben, moeten de verschillen in intelligentie tussen beide kinderen aanzienlijk zijn. Welnu, stelde Cyril Burt na zijn onderzoeksmateriaal zorgvuldig bestudeerd te hebben vast, het tegendeel is het geval. D e controverse is in het voordeel uitgepakt van de erfelijkheids theorie. Burt heeft geknoeid, merkten zijn critici op. Het aantal eeneiige tweelingen, opgegroeid in verschillende omgevingen, neemt in zijn onderzoekingen op een bepaald moment drastisch toe. Burt zou gewoon wat tweelingen hebben verzonnen en aan hen de kenmerken toegeschreven hebben die hij het meest wenselijk achtte. O o k voor het overige zou hij het niet zo nauw met de feiten genomen hebben. Als het er op aankwam paste hij de cijfers zo aan, dat ze overeenkv/amen met zijn erfelijkheidstheorie. Die Burt - dat beeld nam steeds scherpere contouren aan - was een beetje een enge man. Een typisch voorbeeld van iemand die zijn w e tenschappelijke activiteit dienstbaar maakte aan een onwrikbare politieke overtuiging. En die overtuiging heette van een uiterst bedenkelijk gehalte te zijn. Zeg maar uiterst rechts. Er werden aanwijzingen gevonden dat hij sympathiek stond tegenover de eugenetica zoals die in nazi-Duitsland bedreven was. Een duidehjke voorstander van rasveredeling. Hij behoorde tot degenen die vonden dat zwarten 'van nature' minder intelligent zijn dan blanken. En hij heette zich zorgen te maken om de zich ongebreideld voortplantende, domme volksmassa's; zij overwoekeren de zeldzame, begaafde elite en voeren het intelligentieniveau van het hele land in no time naar het nulpunt. Een abjecte man dus, die Burt. Achteraf had iedereen die hem kende het altijd wel geweten. O o k een geestverwant als de beroemde Eysenck nam krachtig afstand. Zeker, de eerste indruk kon zijn dat Burt een beleefde, vriendelijke man was. Heel normaal, niets aan de hand. JMaar dat was een facade. Voor de ingewijde - en wie was dat niet wie hem een beetje gekend had - ging

A

A

achter dat masker van respectabiliteit een regelrechte psychopaat schuil. AI zijn onderzoek getuigde van een ongehoorde vooringenomenheid en monomanie. Onbegrijpelijk dat hij decennia lang als onberispelijk geleerde te boek had gestaan. O f was Burt toch de onberispeHjke, keurige geleerde die hij op het eerste gezicht inderdaad leek? Jazeker, zegt de socioloog Ronald Fletcher die in 1991 een boek publiceerde over de affaire-Burt. Aan de hand van uitvoerige analyses laat hij zien dat Burt helemaal niets vervalste of zelfs maar verzon. Alle beschuldigingen zijn misplaatst. Al evenmin was Burt een extreemrechtse doordrijver. Hij was een tamelijk a-politieke man; hij leefde helemaal voor zijn wetenschap. Ooit was hij getrouwd geweest, maar zijn huweUjk was stukgelopen; de huwelijkse staat paste hem niet, zijn grote passie was zijn onderzoek. En voor zover hij politieke standpunten innam waren die de consequentie van zijn onderzoeksresultaten. Nooit andersom. Die politieke standpunten waren trouwens uiterst genuanceerd. Dat hij zo'n grote rol toekende aan erfelijkheid, betekende niet dat hij geen oog had voor de maatschappelijke omstandigheden waarin jongeren opgroeien. Die onderzocht hij zelfs uitvoerig. Zijn idee was dat ook in de lage sociale klassen, kinderen voorkomen met een erfehjk bepaalde, hoge intelligentie. Door de soms belabberde opvoedings- en onderwijssituatie kunnen de talenten van die kinderen niet volledig ontplooid worden. Vandaar het belang van een goed onderwijssysteem voor alle kinderen. De overeenstemming tussen de opvattingen van de nazi's en die van Burt, ligt in de nadruk die zij legden op het belang van selectie, beweerden zijn critici. En is selectie niet eigenlijk een synoniem voor ras veredeling? Nee dus. Burt wilde goede leerlingen en slechte leerlingen van elkaar scheiden, opdat iedereen de opleiding krijgt die bij zijn of haar mogeUjkheden past. Maar voUedig anders dan de nazi's ging hij er vanuit dat talenten individueel van aard zijn. D e selectie diende plaats te vinden zonder aanzien des persoons. Er is bij hem geen spoortje van de ge-

L

D

dachte te bekennen dat de welgestelden en de blanken 'nu eenmaal' hoger begaafd zijn dan anderen. G e slacht, ras en klasse, behoren er niet toe te doen. De ontmaskeraars ontmaskerd. Zij die Cyril Burt van bedrog beticht hebben, bHjken zelf bedriegers te zijn. Zou er daarbij sprake zijn van bewuste kwaadv/illendheid of van een pijnlijke vergissing? Iets er tussenin, moet waarschijnlijk het antwoord zijn. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond een felle, gepolitiseerde richtingenstrijd in het intelligentie-onderzoek. Een strijd tussen links en rechts; liever nog: een strijd tussen beschaving en barbarij. De nazi's hadden de erfelijkheidstheorieën gebruikt voor hun eigen doeleinden en daardoor kwam die benadering in een kwaad daghcht te staan. Wie erfelijkheidstheorieën verkondigde was een dubieus persoon; op zijn minst een verdediger van de status quo en waarschijnlijk nog veel en veel erger. De aanhangers van de omgevingstheorie hadden het beeld van hun opponenten al helemaal klaarliggen. Dat beeld hoefde alleen nog maar ingekleurd te worden. En wie een beetje slordig zoekt vindt altijd wel wat materiaal dat bij die inkleuring behulpzaam kan zijn. Burt had ooit eens een citaat overgeschreven van een racistische, eugenetische denker. Maar een citaat overschrijven is nog niet hetzelfde als met de inhoud daarvan instemmen. Burt heette een fraudeur te zijn. En daarmee werd de hele richting waarvan hij de belangrijkste representant was, in de beklaagdenbank gezet. Een zichzelf respecterend w e tenschappelijk tijdschrift behoorde geen artikelen op te nemen waarin het erfelijkheidsstandpunt verkondigd werd. Dat was not done. D e affaire-Burt kan een kras geval van projectie genoemd w^orden, Burt werd ervan beschuldigd zijn . wetenschappelijke activiteiten aan te passen aan zijn voorgevormde politieke overtuigingen. Maar Fletcher laat zien dat Burt van vooringenomenheid weinig last had. En dat kan van zijn tegenstanders moeilijk gezegd worden.

35 v u MAGAZINE JUNI 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen