VU Magazine 1993 - pagina 101

techniek maakt het mogeHjk mensen, levend of dood, met grote betrouwbaarheid te identificeren op basis van een minieme hoeveelheid materiaal; een spatje bloed, een achtergelaten haar, een druppel sperma. Potentieel levert de methode dan ook krachtig bewijsmateriaal in de rechtszaal, bijvoorbeeld in verkrachtings- en moordzaken. De genetische vingerafdruk bestaat in feite uit een nauv/keurig onderzoek van het D N A , de draadvormige stof die alle erfelijke eigenschappen bevat. Weliswaar lijkt het D N A van alle mensen zeer veel op elkaar (meer dan 99 procent is hetzelfde), maar op bepaalde plaatsen komen toch verschillen voor die, precies zoals het cliché wil, maken dat ieder mens uniek is. Alleen eeneiige tweelingen vormen een uitzondering op die regel. In het laboratorium kunnen die verschillen zichtbaar gemaakt worden. LetterHjk: het resultaat van een DNA-Jingerprint is een foto met daarop een aantal donkere streepjes; de plaats van de bandjes op de foto is in theorie voor geen twee mensen gehjk. In de rechtszaal is soms het D N A van het slachtoffer cruciaal; bijvoorbeeld wanneer de verdachte in een moordzaak een miniem bloedspatje op z'n jas heeft, waarvan het D N A profiel overeenkomt met dat van het slachtoffer. Een andere keer krijgt vooral het D N A van de dader de aandacht; in een verkrachtingszaak kan meestal D N A uit het sperma worden gehaald, om te vergelijken met dat van verdachten. O o k een toevallig uitgevallen haar op het Tatort kan de dader achter de tralies doen belanden. Maar hoe waterdicht is de bewijsvoering op basis van deze toegepaste wetenschap? Het rechtsgevoel van de meeste mensen vindt de gedachte dat mensen onschuldig worden veroordeeld nèt iets onverdraaglijker dan dat een schuldige ten onrechte op vrije voeten blijft. De methode moet dus waterdicht zijn; niemand mag ten onrechte als dader worden aangewezen. De geschiedenis leert dat, wanneer de wetenschap de getuigenbank betreedt, enig wantrouwen gepast is. Zo geldt tegenwoordig de Greiss-test, een 'wetenschappelijke' methode om te controleren of verdachten met explosieven in aanraking zijn geweest, als onbetrouwbaar. O o k sigaretten, lakken, oude speelkaarten en

spuitbussen, zo is nu bekend, kunnen een positieve test-uitslag geven. Toch vormde deze test het cruciale 'bewijs' tegen de Birmingham Six, de zes Ieren die in 1974 werden opgepakt nadat twee bommen in Birmingham dood en verderf hadden gezaaid. Naar later bleek had het zestal, dat werd gearresteerd na een treinreis, onderweg de tijd gedood met roken en kaarten. Zij brachten zestien jaar door in de cel op basis van ondeugdelijk bewijsmateriaal. In de Verenigde Staten werden vanaf 1936 talloze mensen veroordeeld op basis van de paraffine-test, een soortgelijke methode, die eenmaal door een rechtbank toegelaten als bewijs, overal werd gebruikt. Pas in de jaren zestig raakte de test door nieuw onderzoek in diskrediet. Urine, tabak, as, kunstmest en nagellak bleken 'vals-positieve' uitslagen tot gevolg te kunnen hebben.

hjk zijn is nooit helemaal uit te sluiten. Het debat spitst zich toe op de vraag hoe groot de kans is dat zo'n toevalligheid voorkomt. Extreem klein, beweren laboratoria die de test uitvoeren. In rechtszaken worden getallen genoemd van één op vele miljoenen of zelfs één op 700 biljoen. Overtuigend genoeg om iemand te veroordelen. Een fundamenteel probleem is echter dat over de grootte van zulke kansen niet altijd met zekerheid een uitspraak kan worden gedaan. Bij de berekening ervan maken onderzoekers gebruik van gegevens over het D N A van de totale bevolking; op basis daarvan kan immers worden berekend hoe groot de kans is dat een bepaalde combinatie van D N A bandjes bij twee mensen door puur toeval gelijk uitvalt. In de Verenigde Staten, waar de dis-

Overtuigend Geen wonder dus dat over de toelaatbaarheid van de DNA-test in rechtszaken al een heftig debat heeft gewoed. Want al is ieder mens uniek, dat twee personen op de onderzochte plaatsen in het D N A ge-

Een moleculair geneticus in de getuigenbank tijdens een rechtzitting in een dubbele moordzaak. Alhoewel de rechter in deze zaak later zou weigeren de DNAanalyse als bewijs toe te laten, werd dit in 1989 de eerste rechtzaak waarbij tijdens het vooronderzoek een 'genetische vingerafdruk' gebruikt werd.

11 VU MAGAZINE M A A R T 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen