VU Magazine 1993 - pagina 64

^^Er zijn ook hoogtepunten in de politiek. Het debat over de Twee van Breda was van een heel hoog niveau. Ik was daar zeer geëmotioneerd door.^^

H

De titel van uw meest recente boek bevat een metafoor. Is dat ook geen gevaarlijke metafoor? Door politiek met theater te vergelijken lijkt u het beeld te bevestigen dat het in de politiek alleen om de vorm gaat. "Ik zie goed in dat poHtiek een ernstige zaak is en dat de inhoud wel degelijk belangrijk is. Maar met die metafoor wil ik het theatrale aspect van de politiek in het daglicht stellen. Mensen denken dat ik politiek een loos ritueel vind, maar dat is niet zo. Dat is het gevaar van elke metafoor: mensen kunnen er een andere duiding aan geven dan je zelf bedoeld hebt."

H

In uw boek bouwt u de theatermetafoor verder uit. Soms heeft u het over absurdistisch theater, een andere keer over grensverleggende kunst. "Een van de aardige aspecten van zo'n metafoor is dat je er esthetische waardering mee tot uitdrukking kunt brengen. PoHtiek kan heel interessant en spannend zijn. Absurdistisch wordt het wanneer het jargon de boventoon voert. Maar er zijn ook hoogtepunten. Ik vond het debat over de Twee van Breda van een zeer hoog niveau. Daar was ik zeer geëmotioneerd door. Het ging er heel fel aan toe, maar zo moet je in een samenleving praten over een dergeHjk ingrijpend en moeilijk hanteerbaar probleem.

voor je. Als methode om mij te verplaatsen in het standpunt van de machteloze dieren, is zo'n metafoor bijzonder geslaagd." Kunnen metaforen ook niet aanzetten tot een bepaalde vorm van politiek handelen? Een klassiek voorbeeld daarvan lijkt me de 'domino-theorie' in de Amerikaanse politiek ten tijde van de Vietnamoorlog. "De domino-theorie werd niet als metafoor gezien maar als beschrijving van de werkelijkheid. Men wist zeker dat als Vietnam zou vallen, Thailand, Cambodja etc. zouden volgen. Uiteindelijk zou de hele vrije, Westerse wereld onder de voet gelopen worden door de rode horden. Pas later kwam men tot de ontdekking dat de domino-theorie uitging van twijfelachtige, ononderzochte veronderstellingen. Je hebt een ontmaskerende houding nodig om te laten zien dat taalgebruik dat letterlijk Hjkt, figuurlijk is." Een meer recent voorbeeld is de poging om Saddam Hoessein met Hitler te vergelijken. Dat is geen onschuldige analogie. "Als je een nieuwe Hitler ontdekt hebt, ben je gerechtigd op te treden met alle middelen die je hebt en ben je niet beperkt door regels van interventie en volkenrecht. Dat Hgt anders wanneer je hem met Pinochet vergelijkt, dat is minder erg dan Hitler. Je moet je ervan bewust zijn, als je een analogie gebruikt, of de vergelijkende kenmerken wel zo sterk zijn. Maar als middel om mensen te mobiliseren vind ik zo'n analogie heel begrijpeHjk." H

18 v u MAGAZINE FEBRUARI 1993

zin. Een minister raet een stier vergeHjken is niet echt een compliment. Bovendien staat een stier altijd alleen in de arena en Lubbers zegt dat 'wij' met zijn allen pijltjes aan het prikken zijn. Dus hijzelf ook. Er zit een rare tegenspraak in dat beeld. ImpHciet blijkt dat Lubbers Van E e kelen al opgegeven heeft als Hd van het kabinet."

Metaforen zijn vaak meerduidig. Kan een metafoor zich ook tegen de gebruiker keren? "Een mooi voorbeeld van de mogehjkheden en de gevaren van een metafoor, zie je in de paspoortaffaire. Lubbers raakte geïrriteerd door de kritiek op bewindsman Van Eekelen. Hij zegt: 'we moeten ophouden met z'n allen pijltjes in een stier in de arena te prikken en te wachten tot hij neerstort'. Hij probeert Van Eekelen te verdedigen. Het is een heel sterk beeld. Maar wat zegt die metafoor nu over de verhouding tussen Lubbers en Van Eekelen? Iemand naar een dier vernoemen gebeurt zelden in positieve

sa

fe:

Waarom vindt u een grotere kennis van retorische strategieën bij het publiek belangrijk? Bestaat er al niet een overbewustzijn en een cynische houding ten aanzien van de 'mooipraterij' van politici? "Ik denk dat het cynisme ten aanzien van de poHtiek niet berust op veel kennis van zaken. Als je geïnteresseerd bent in politiek - en als burger zou je dat eigenlijk moeten zijn - is het lonend om precies te kijken naar wat er gebeurt. Maar ik denk wel dat retorische strategieën soms teveel ontmaskerd en negatief gewaardeerd kunnen worden." JSK

Gebeurde dat niet toen het huidige kabinet de kreet 'sociale vernieuwing' lanceerde? De schampere reacties waren niet van de lucht. " Z o ' n kreet 'sociale vernieuwing' heeft een sterk retorisch aspect. Het begrip diende als vlag voor het CDA-PvdA-kabinet. De vraag is of onder zo'n vlag een aantal zinvolle projecten in gemeenten ten uitvoer gebracht kunnen worden. Aanvankelijk was de balans positief maar door de bezuinigingen is die balans negatief uitgeslagen. Dat Ugt niet aan de retorische strategie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen