VU Magazine 1993 - pagina 204

zuUen straks bij ons moeten worden aangeschaft. Die afhankelijkheid klemt des te meer, doordat zaadveredelingsbedrijven nauw samenwerken met producenten van bestrijdingsmiddelen. Een landbouwgif is alleen bruikbaar wanneer het onkruid of ongedierte er wèl, maar het gewas zelf er géén last van heeft. Genetische manipulatie blijkt uitstekend geschikt om een totaalpakket van gewas en bijpassend bestrijdingsmiddel te ontwerpen: het gewas wordt voorzien van een gen dat de plant bestand maakt tegen het gif Wie gewasvariant A verbouv/t en zijn land bespuit met het bijbehorende bestrijdingsmiddel B, is voordeliger uit - maar moet wel beide produkten van één bedrijf betrekken. Dat zijn m o nopolieposities die gemakkelijk kunnen worden misbruikt. O o k op andere manieren v/ordt de positie van de landbou^v in derde-wereldlanden ondergraven. Z o wordt het westen steeds minder afhankelijk van gewassen die traditioneel vooral in ontwikkelingslanden worden verbouwd, zoals sojabonen, maïs, koolzaad of suikerriet. Aan de ene kant v/orden grondstoffen vervangen door andere die goedkoper in een fabriek kunnen worden gemaakt; zo stortte de suikerproduktie in Latijnsamerikaanse landen in toen westerlingen massaal overschakelden op 'light-produkten', •waarin geen suiker maar kunstmatige zoetstoffen zijn verwerkt. Sommige van die zoetstoffen kunnen ook door genetisch gemanipuleerde bacteriën worden geproduceerd. Een andere consequentie van genetische manipulatie is dat gev/assen kunnen worden ontworpen v/aarvan de samenstelling - vet, eiv/it, koolhydraten - vrijv/el naar believen kan v/orden aangepast. Industrieën worden daardoor minder afhankelijk van één bepaald gewas. Op de v/ereldmarkt zal de concurrentie tussen ontv/ikkelingslanden met verschillende produkten verhevigen. De toch al lage grondstofprijzen zullen daardoor nog verder zakken.

5. Wie mag er in het genetisch paspoort

26 v u MAGAZINE MEI 1993

kijken?

Wie een levensverzekering voor meer dan tv/ee ton wil afsluiten, moet in Nederland eerst een aidstest ondergaan. Wordt in het bloed van de aspirant-verzekerde het aidsvirus aangetroffen, dan kan men de verzekering vergeten; het risico dat de verzekerde binnen een paar jaar komt te overlijden is de verzekeraar veel te groot. De politiek zal de komende jaren nog meer van dit soort kunstmatige grenzen moeten trekken - vooral als het gaat om erfelijkheidstests. D N A wordt een steeds rijkere bron van informatie over de medische toekomst van mensen. Dat sommige ziekten van ouders op kinderen worden overgedragen is al eeuwen bekend. Maar onderzoekers ontdekken steeds vaker welk gen precies voor een erfelijke afwijking verantwoordelijk is. Genen voor frequente aandoeningen als taaislijmziekte, bloederziekte, spierdystrofie, fragiele-X-syndroom en - afgelopen maart - de ziekte van Huntington zijn alle binnen de laatste paar jaren gelokaliseerd. Een erfelijkheidstest met D N A uit de lichaamscellen van een persoon maakt het mogelijk te voorspellen welke erfelijke ziektes op den duur de kop op zullen steken of op het nageslacht kunnen worden overgedragen. Zo'n strikt persoonlijk overzicht van de erfelijke bagage wordt een 'genetisch paspoort' genoemd. Een buisje bloed volstaat om het samen te stellen, zelfs wanneer dat al jaren in de vrieskist ligt.

Het gebruik van zulke gevoelige informatie kan in de toekomst voor grote problemen zorgen. Verzekeraars tegen ziektekosten, arbeidsongeschiktheid of overlijden zullen willen weten of men ooit een erfelijkheidstest heeft ondergaan, om zo klanten met een hoog risico te scheiden van de rest. Wie een grote kans heeft ziek te worden betaalt een hoge premie - degenen met een kleine ziektekans worden gelokt met lage premies. De solidariteit tussen (nog) gezonden en zieken, de hoeksteen van het verzekeringsstelsel, komt daarmee in gevaar. O o k werkgevers zijn natuurlijk geïnteresseerd in de genetische bagage van hun medewerkers - niemand neemt immers graag personeel in dienst dat een grote kans loopt snel in de ziektewet te belanden? O m ongewenste effecten van erfehjkheidstesten tegen te gaan, zullen de komende jaren regels moeten worden opgesteld die het gebruik van informatie over iemands erfelijke achtergrond aan banden leggen. Behalve in het sociaal-economisch verkeer heeft kennis over de genetische bagage ook grote gevolgen voor het persoonlijke leven. Voor families die kampen met ernstige erfelijke afwijkingen is dat probleem nu al heel reëel. De ziekte van Huntington, bijvoorbeeld, is een ongeneeslijke, ernstige hersenaandoening die zich pas tussen het dertigste en vijftigste levensjaar openbaart en altijd een dodelijke afloop heeft. Wanneer een van de ouders de ziekte krijgt, heeft een kind een kans van een op twee de ziekte later ook te krijgen. Een erfelijkheidstest kan nu uitsluitsel geven. Het ondergaan van zo'n test kan, zo ontdekte de kort geleden gepromoveerde Rotterdamse psycholoog dr. A. Tibben, grote gevolgen hebben. De helft van degenen die

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen