VU Magazine 1993 - pagina 123

Lolle Nauta: "Spinnen zonder

web''

gitimatie voor de intellectuele bezigheden, waarbij distantie stond voor de wetenschappelijk zuivere redenering, en betrokkenheid voor het p o Htieke engagement dat men, tot diep in de jaren zestig van de twintigste eeuw, toch óók van de intellectueel bleef verwachten. Maar dat is niet langer nodig, meent Nauta, want inmiddels zijn die legitimaties verworden tot termen zonder context, en "spinnen zonder web". Beide tegenpolen, zegt hij, bevatten een gemeenschappelijk kenmerk: als legitimatie verwijzen ze allebei naar iets of iemand waarop of op wie de intellectueel zich kan beroepen; een Über-ich in naam van wie of wat hij zijn denkwerk verricht ('in naam der wetenschap' èn in naam van de m e demenselijkheid' bijvoorbeeld). Dat Über-ich had bovendien een collectieftintje dat, volgens Nauta, inmiddels in rook is opgegaan. Wat overblijft, is de volstrekt individueel opererende intellectueel, aldus Nauta, die dat geen slechte ontwikkeling zegt te vinden. Zijns inziens zal, inzake politieke en maatschappelijke kwesties, de mening van de indivi-

duele intellectueel namelijk welkom zijn bij een publiek dat hem vertrouwen zal schenken, juist omdat hij namens niemand anders dan alleen zichzelve spreekt. Evenwichtskunst Het lijkt te mooi om waar te zijn. En dat is het ook. Elke intellectueel die serieus genomen wil zijn, en zijn mening gehoord wil zien, heeft iets nodig - hetzij tijdelijk, hetzij permanent, en desnoods incidenteel, want strikt gebonden aan slechts dat ene thema dat op dat moment ter tafel ligt - dat hem toegang verschaft tot het publiek aan wie hij zijn mening adresseert. Dat publiek verlangt van hem dat hij zich legitimeert. En dat zal noodgedwongen met iets collectiefs moeten zijn; niet noodzakelijk een geloofsovertuiging of pohtieke gezindheid, maar toch een gemeenschappelijk element dat hij deelt met deze doelgroep en dat hem in die kring als opinieleider geloofwaardig maakt often minste een zeker voordeel van de twijfel verschaft. Waar deze collectiviteit ontbreekt ontstaat in een land als het onze onvermijdelijk de chaos van veertien miljoen semi-, quasi- en echte intellectuelen die, op strikt persoonlijke titel, uit-

sluitend nog langs en door, maar nimmer met elkaar debatteren. Iets heel anders is, of de tegenstelling tussen distantie en betrokkenheid wel dermate vervaagd, verflauwd en irrelevant geworden is als Nauta en de zijnen ons willen doen geloven. D e vraag of blootsteUing aan dit dilemma schadelijk is voor de geesteHjke gezondheid van de homo intellectualis, laat ik graag aan de dienstdoende psychiater over. En voor het overige durf ik de stelling wel aan dat, ondanks al het algemeen maatschappelijk misprijzen, de evenwichtskunst die de intellectueel, noodzakehjkerwijs en op straffe van een doodsmak, moet blijven beoefenen, een heel eigen charme bezit en grote voldoening geeft. En te doen is er voor hem, als steeds, genoeg. Sinds een aantal eeuwen wordt de maatschappelijke ontwikkeling bepaald door een viertal, qua kracht en invloed sterk wisselende stromingen; een kil technisch-wetenschappelijke, een autoritaire, politiek-bestuurhjke, een onthecht-spirituele, levensbeschouweHjk-zingevende, en een eHtair-literaire, kunstzinnig-culturele. Soms botsen die stromingen vol op elkaar, vaker wrijven zij schurend en schavend tegen elkaar aan, meestal helaas - drijven ze, als schotsen in de Poolzee, zelfgenoegzaam en volstrekt geïsoleerd langs elkaar heen. Een uitgelezen taak lijkt hier weggelegd voor de intellectueel, om, zichtbaar en begrijpelijk voor anderen, kortsluiting te maken tussen deze stromingen (waartussen elk individu toch ook afzonderlijk en in één persoon de vrede moet zien te handhaven), kanalen te graven, bruggen te slaan of juist af te breken, verbindende teksten te spreken. Wil die intellectuele bezigheid bij uitstek, enige kans van slagen hebben, dan zijn zowel distantie als betrokkenheid geboden. Immers alleen ongebonden, maar schatplichtig aan de liefde voor schoonheid, geest en waarheid, vertoont de intellectuele acrobaat zijn kunsten op het slappe koord van de rede, en legt hij verbindingen tussen wat in onze samenleving soms zo fragmentarisch, ongelijksoortig en onverenigbaar schijnt. A hell of a joh, toch?

Naar aanleiding van Lolle Nauta, Gerard de Vries e.a., 'De rol van de intellectueel; Een discussie over distantie en betrokkenheid', Van Gennep, f29,50.

33 v u MAGAZINE M A A R T 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen