VU Magazine 1994 - pagina 50

A! ruim vijfendertig jaar in gebruil<: liet lanceerplatform op Baiiionoer waar de eerste Spoetnii< (1957) en de eerste ruimtevaarder (1961) vertrol<l<en.

i^'Ttaa

Tot een paar jaar geleden behoorden ze tot de best bewaarde geheimen: de plaatsen waar het Russische ruimtevaartprogramma gestalte kreeg.

Nu mogen betalende Tvesterse bezoekers komen kijken naar de vervallen restanten van een glorieus tijdperk. De voormalige Sovj et-ruimtevaart houdt uitverkoop.

Een Russisctie l<osmonaut tijdens een ruimtewandeiing rond liet Mir-ruimtestation, dat sinds 1986 rond de aarde draait en dringend reparatie behoeft.

de ruimtevaart in de Sovjetunie tevoren had. De hemelbestormers moesten zichzelf maar zien te bedruipen. De commercialisering die hieruit voortvloeiende, heeft inmiddels lachwekkende vormen aangenomen. Raketten ogen soms als vliegende reclamezuilen, tegen betaling kan iedereen met een redelijke gezondheid in het ruimtestation Mir verblijven {a raison van een miljoen

zijn reusachtige bouwwerken van metaal en beton, zo groot als een compleet huizenblok. De complexen liggen er nu al jaren verlaten bij, overgeleverd aan de nimmer aflatende steppenwind, en wachtend op een buitenlandse geldschieter die wel nooit zal komen. De strijd om de dollar is in volle hevigheid losgebarsten, ook in deze jonge, onherbergzame republiek. Bezoekers van de ruimtevaartinstallaties worden om de haverklap met verregaande geldklopperij geconfronteerd. O m een plasje te mogen doen in de toiletten van een assemblagebouw op Baikonoer moeten eerst twee verveeld rondhangende wachtposten worden omgekocht. Voor tv/ee sigaretten elk v/illen ze wel een oogje toeknijpen. Een op handen zijnde lancering kan van nabij worden meegemaakt - tegen betaling van tweehonderd dollar per persoon. Het rondreizend gezelschap buitenlanders trapt er niet in en weet een begeleidende militair te bewegen tot het uiterste te gaan.

Plunderingen Uiteindelijk is de schemering ingetreden als een kleine Toyota-personenbus met honderddertig kilometer per uur op weg gaat naar het aanstaande vuurwerk. Na drie kwartier wild gestuiter door diepe kuilen in

RAMSJ X

ou het altijd waaien in Kazachstan? De geseling van het bruine steppengras door de bulderende rukwinden lijkt nooit op te houden. De lage begroeiing van het bijna volmaakt vlakke landschap golft met de wind mee. De zon steekt. Het is een graad of dertig en het kille, druilerige Moskou ligt drie uur vhegen in noordwestelijke richting. Het kosmodroom Baikonoer grenst aan de stad Leninsk en die heeft overwegend Aziatisch ogende bewoners: Oezbeken, Tartaren. Tot voor kort hoorde Kazachstan bij de Sovjetunie, maar hier wordt duidelijk dat Moskou de hoofdstad is van een ver weg gelegen buitenland. Het kosmodroom Baikonoer, de

v u MAGAZINE FEBRUARI 1994

plaats van waaruit alle kosmonauten de ruimte in gaan, is zo groot als Nederland. De eindeloze grauw^e vlakte wordt slechts op een paar plaatsen gemarkeerd door huizenhoge installaties van metaal en beton. Het zijn de startplatforms van raketten als de Soyoez, de Proton en de Zenit. In de loop van tientallen jaren is de klad erin gekomen. Deuren hangen uit de sponningen, onderdelen liggen voor het oprapen, verfbladders bedekken het verweerde beton. De allesoverheersende wind fluit en loeit vervaarlijk, in een kennelijke poging de bouwvallen uit hun lijden te verlossen. De weg van Leninsk naar Baikonoer heet de Weg naar de Sterren. Het is een smalle, pokdalige asfaltstrook die

als een dijk het landschap in tweeën snijdt. Aan weerskanten doemt nu en dan een gebouv/ op. Hier worden de raketten in elkaar gezet die vanuit deze leegte - o wonder - met enige regelmaat de hemel in schieten. Het belangrijkste assemblagegebouw vertoont aan de buitenkant manshoge roest- en vochtplekken. Een paar keer per jaar wordt vanuit dit gebouw op een piepende treinwagon een Soyoez-raket m horizontale positie naar buiten gereden. De rit voert naar het belangrijkste startplatform, een eindje verderop. De plaats heet 'Gagarinski Start' en is vernoemd naar ruimteheid nummer één: Joeri Aleksejevitsj Gagarin, piloot-kosmonaut der USSR. En niet alleen 's werelds eerste ruimtevaarder

vertrok van hier; ook de eerste Spoetnik deed dat. Vandaag de dag, ruim vijfendertig jaar na dit eerste ruimteschot, ^vordt de lanceerinstallatie nog gebruikt voor de start van vrijwel elke bemande ruimtevlucht.

Harde valuta Met de val van de Muur lijkt de basis onder de eens zo trotse Sovjetruimtevaart weggevallen. De kosmonauten waren de belichaming van het technologisch kunnen van de communistische eenheidsstaat. De ruimterace met de Amerikanen was verbeten en werd opmerkelijk vaak in het voordeel van de Sovjets beslecht. Onder Michail Gorbatsjov kwam een einde aan het onbeperkte krediet dat

dollar per nacht) en vrijwel het complete rakettenarsenaal is tegen harde valuta te koop. De marketing ten behoeve van de verkoop van Russisch ruimtetuig verloopt echter uiterst moeizaam. Een voorbeeld van een waar fiasco is de Energia-raket. Het is de zwaarste Russische raket die ooit met succes werd gelanceerd. Sinds 1987 is het bij twee starts gebleven, omdat er geen geschikte vracht voor het gevaarte kon worden gevonden. De ruimtependel Boeran, ooit de beoogde concurrent van de Am.erikaanse Space Shuttle, is eenmaal in onbemande uitvoering met de Energia gelanceerd. Beide miljardenprojecten zijn inmiddels gestaakt. Niemand verwacht er nog enig profijt van. De beide lanceerplatforms van Energia liggen er troosteloos bij. Het

de weg, en na ternauwernood een kudde grazende schapen te hebben ontweken, stopt het busje in het midden van niets. Aan de horizon de afstand moet zeker tien kilometer bedragen - zijn de minuscule contouren van een lanceerplatform zichtbaar. Na enkele minuten klimt een felle ster de hemel in. Eerst in volmaakte stilte, dan vergezeld van een diep en onderaards gerommel. Na ruim een minuut zijn er hoog aan de hemel alleen nog wat condensstrepen zichtbaar. De start van de Kosmos-2262 - een heuse spionagesatelliet - is geslaagd. Het lijkt absoluut onbegrijpelijk hoe vanuit deze verlaten wildernis een hoogstaande technologische prestatie als een raketlancering kan worden geleverd. Na een halve dag op de basis hebben we nog geen vijf mensen v u MAGAZINE FEBRUARI 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen