VU Magazine 1994 - pagina 393

bleem van Bachmanns onderneming: er bestaat nog geen taal waarin het eigene, het vrouwelijke genoemd zou kunnen worden. En dat is maar goed ook, meent Bachmann, want zodra je met nieuwe concepten van vrouwelijkheid komt aandragen, lopen ze het gevaar ingekapseld te worden. Wat zouden we ermee opschieten als de nieuw verworven vrouv/beelden meteen weer tot norm verheven werden, als er onmiddellijk een nieuw stelsel van gedragsregels en voorgeschreven eigenschappen zou ontstaan? Of zoals Belle van Zuylen twee eeuwen eerder al zei: "Men fabriceert regels, manieren en plaagt daar vrouwen en meisjes mee, al die idioten die zich de les laten lezen."

Zwervende

met deze dag mijn herinnering aanvangt; door een zo vroege pijn, die ik later misschien nooit meer zo sterk gevoeld heb. Deze ongelooflijke bruutheid, het brullen, zingen en marcheren - het opkomen van mijn eerste doodsangst." Deze vroege ervaringen hebben Bachmanns denken blijvend beïnvloed en haar visie op het sekseverschil gekleurd. O o k in de verhouding tussen mannen en vrou\ven is het vaak oorlog, meent de schrijfster, in wier werk de invloed merkbaar is van filosofen als Wittgenstein en Heidegger. De vervreemding als gevolg van de oorlog speelt zich bij Bach-

mann niet alleen af binnen de politieke en economische werkelijkheid, maar zit in de taal zelf er bestaan gebeurtenissen die onzegbaar blijven, die te gruwelijk zijn voor woorden. De notie van het onzegbare heeft een sleutelrol in Bachmanns werk en staat voor alles wat verzwegen, ontvreemd of verdrongen is. Onzegbaar is ook de dunkele Geschichte van het vrouwelijke. O m zich die verdrongen geschiedenis opnieuw toe te eigenen - Salome's zoektocht naar het narcistische zelf- moet gebruik worden gemaakt van dezelfde taal als die waarin de geschiedenis altijd is verdonkeremaand. Dat is het kernpro-

INGEZONDEN MEDEDELING

(O N G R n n N T R A I N I N G E N , VERGADERINGEN, ( U R S U H E N ZALEN, DISCUSSIEKAMERS, HOTEL, RESTAURANTS, BARS, SQUASH, TENNIS,SAUNA, FITNESS, ZWEMBAD.

leeuwenhorst congrescentrum

NOORDWIJKERHOUT TEL:(02523)78888

lElUWENHORH GEEfT INSPIRÜTIE DE RUIMTE

" N o g geen naam noemen, nog niet", laat Ingeborg Bachmann een van haar personages zeggen. Dat is waarschijnlijk de beste samenvatting van wat Hermsen in de epiloog van haar dissertatie tracht te benadrukken. Voorlopig valt er nog weinig te zeggen over wat het vrouv/elijke zou kunnen inhouden; voorlopig zijn we nog zwervende, of zoals Hermsen dat noemt: nomaden. De absolute grenzen die vrouwen werden opgelegd vanwege hun geslacht, zijn inmiddels op grote schaal en op verschillende manieren aangetast. De aanval op de onderdanigheid die Paulus eiste, op de penisnijd waarmee Freud de vrouw stigmatiseerde en op het beeld van Eva als de grote verleidster, is geopend. Maar de vervreemding heeft zich diep ingevreten, huist in de woorden zelf. Daarom is het misschien verstandig om, zoals Bachmann suggereert, voorlopig nog niet toe te geven aan het verlangen naar de betekenis van vrouwelijkheid en mannelijkheid. Voor zover dat kan tenminste. Want onderscheid maken we toch wel. Zonder dat we het ons bewust zijn stellen v/e het geslacht vast van v/ie ons pad maar kruist, willen we allereerst weten of we met een man of een vrouw te maken hebben. Met alle gevolgen vandien. Naar aanleiding van Joke J. Hermsen, 'Nomadisch narcisme; sekse, liefde en kunst in het werk van Lou Andreas-Salomé, Belle van Zuylen en Ingeborg Bachmann', uitgeverij Kok Agora.

39 v u MAGAZINE OKTOBER 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen