VU Magazine 1994 - pagina 288

Affiche naar aanleiding Nederlands-Indië.

^^mÊÊÊÊÊÊ^^

22 v u MAGAZINE JULI/AUG 1994

Alsof het monument gisteren plechtig onthuld is. Wanneer ik op een zaterdagochtend in Den Haag het monument voor de slachtoffers van de Japanse interneringskampen bezoek, liggen midden voor het monument twee kransen en daar omheen overal bloemen, geen verlepte maar verse. Dat schijnt niets bijzonders te zijn, hoor ik later. Verse bloemen liggen er altijd. Het monument is indrukwekkend. Tanige, uitgeteerde mannen en vrouwen, soms angstig gebogen bij elkaar schuilend, met een kind in de buurt. Iets verder liggen drie lichamen op elkaar; één figuur is gebogen en strekt de armen naar hen uit; een poging de doden tot leven te wekken? Maar niet alleen lijden en verdriet komen in het monument tot leven, ook woede en opstandigheid. Een van de uitgebeelde mannen kijkt niet omlaag maar o m hoog. Een ander heft een gebalde vuist naar de lucht. Wie op zoek gaat naar de gestolde, materiële herinnering aan de laatste fase van de koloniale tijd in het voormalig Nederlands-Indië, vindt niet al teveel. Er zijn enkele m o numenten (behalve in Den Haag, ook in R o e r m o n d en Enschede), maar tentoonstellingen of musea die helemaal gewijd zijn aan die periode bestaan niet. Al zal dat veranderen. In 1995, wanneer herdacht wordt dat vijftig jaar geleden een einde kwam aan de bezetting door de Japanners, zullen enkele tentoonstellingen te bezichtigen zijn. Er is weinig gestolde, maar des te meer levende herinnering. Letterlijk levend: de herinnering van mensen die er geweest zijn en hun ervaringen meegedeeld en overgebracht hebben aan hun naasten. De socioloogJ.y4.y4. van Doorn berekent in zijn boek 'De laatste eeuw van Indië' (Bert Bakker) dat er ongeveer 450.000 thans m Nederland woonachtige personen moeten zijn die in Indië/Indonesië geboren zijn, dan wel tenminste één ouder hebben die uit dat land afkomstig is. En dan zijn er ook nog eens de ruim 100.000 soldaten die in Indië gevochten hebben. O o k zij, plus hun naasten, hebben hun herinneringen en gedachten.

van de de/co/on/saü'e van

Moffenpraktijken

Eigenaardig is dat de herinnering van deze grote groep mensen nauwelijks deel uitmaakt van - pompeus gezegd 'het nationale geheugen'. De gebeurtenissen in Nederlands-Indië speelden zich afin de schaduw van de Tweede Wereldoorlog. Die oorlog bezet een centrale plaats in dat nationale geheugen. Als geprobeerd wordt de gebeurtenissen in de kolonie uit de schaduw te trekken, gebeurt dat steevast door een vergelijking te maken met de Tweede Wereldoorlog. Wie de aandacht wil vestigen op het lijden van geïnterneerden in de Jappenkampen, noemt hun lot in één adem met dat van de joden in de concentratiekampen. Wie de aandacht wil vestigen op het gewelddadige optreden van Nederlandse militairen tijdens de politionele acties, spreekt over 'moffenpraktijken'. De metafoor is kennelijk onontkoombaar. Zulke vergelijkingen roepen altijd een golf van emoties op en om de zoveel tijd ontstaat een incident. Ministerpresident Lubbers krijgt een ei in zijn gezicht en Poncke Princen mag het land niet in. Even delen de herinneringen van de betrokkenen zich mede aan buitenstaanders. Dat het leed zo diep zit, roept verbazing op. Maar snel verdwijnt de commotie en zijn de betrokkenen weer onder elkaar. In de eigen kring wordt gesproken, maar meer nog gezwegen. De herinneringen zijn niet altijd erg plezierig. Soms is er weemoed, vaker de nachtinerrie. Het spreken over het verleden doet nogal eens pijn; is soms zelfs traumatisch. De ene herinnering is de andere niet. Mensen kunnen om verschillende redenen zwijgen. De soldaten die in Indië kwamen vechten, hebben een ander trauma dan de Indische Nederlanders. Voor deze laatste groep was de oorlogstijd, de bezetting van het land door de Japanners, een rampzalige ervaring. Indische Nederlanders zijn mensen die in Nederlands-Indië geboren en getogen zijn en in veel gevallen van gemengd bloed en gemengde cultuur zijn. Ondanks die vermenging probeerden de Indische Nederlanders zich heel fanatiek - niet zonder meer vrijwillig, de carrièrekansen hingen er ook van af- aan te passen aan de N e derlandse normen. Zij vormden de kurk waarop het N e derlandse kolonialisme dreef; een bestuurslaag die voor continuïteit zorgdroeg. Van de mensen die rechtstreeks uit Europa kwamen om de kolonie te besturen, zij die de maatschappelijke toplaag vormden maar daarentegen weinig van de kolonie wisten, kon het vaderland het immers niet hebben. Toen Japan het land bezette, viel hun wereld uiteen. Fijngemalen werden ze tussen de Japanners en de autochtone Indonesiërs die hen ook niet moesten. Zo ervoeren zij een gevoel van psychische afzondering. De kinderen van deze generatie Indische Nederlanders hebben nooit veel te horen gekregen over de oorlogservaringen van hun ouders. Ja, dat ze toen zoveel gelachen hadden in die kampen. Maar dat dit lachen nooit erg hartelijk en uitbundig geweest kon zijn, was voor de kinderen maar al te duidelijk. Over het koloniale verleden wordt minder gezwegen. Er is geen sprake van dat door Indische Nederlanders met schaamte teruggekeken wordt op die periode. Maar na de repatriëring naar Nederland bestond weinig mogelijkheid de herinnering aan dat verleden levend te houden. De Indische Nederlanders werden over het hele land verspreid en moesten zich zo snel mogelijk assimileren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen