VU Magazine 1994 - pagina 115

De chaostheorie leert, dat wetenschappelijke berekeningen inzake, bijvoorbeeld, catastrofale klimatologische veranderingen, slechts een beperkte geldigheid bezitten. Deze constatering leidt sommigen tot de conclusie dat de wetenschap er maar beter het zwijgen toe kan doen; niet echter KNMI-directeur en hoogleraar meteorologie Henk Tennekes. De w^etenschap, meent hij, moet een nieuw^e taal leren spreken. De eco-logica van een jonge berkeboom. "Wat heb jij een stomme streek uitgehaald", zei ze. "Weet je dan niet dat je een boom eerst een paar maanden met rust moet laten nadat je de v/ortels rondom hebt losgestoken? O p die manier maak je hem minder afliankelijk van z'n omgeving, en vergroot je z'n overlevingskansen wanneer de dag komt dat hij verplant moet worden. Je berkeboompje moet aangevoeld hebben dat j e o m hem gaf; daarom heeft hij je je stommiteit vergeven". Daarna vertelde zij dat ne-mawashi, het idee van het rondona afsteken van de wortels, in Japan gebruikt

deed om te overleven, werd ik o p nieuw tot de orde geroepen. "Je hebt iets belangrijks over het hoofd gezien", zei ze. "Het boompje heeft het niet gehaald omdat /// zo j e best deed, maar omdat de hele buurt meeleefde. Onder het oppervlak, daar waar wortels in elkaar verstrengeld raken, zijn menselijke relaties net als ecologische relaties. Als je over ecologie wilt schrijven, m o e t j e dat goed in de gaten houden." Onze taal is niet erg geschikt voor het bestuderen van de intelligentie van organismen en ecosystemen.

Chaos Rationele, wetenschappelijke analyse is als een lancet. Je kunt er de kleinste details mee uitpluizen, maar een studie van gezondheid, integriteit en samenhang kun je er niet mee uitvoeren. Taal heeft de neiging contrasten zo aan te scherpen dat woorden meer verwarring dan inzicht scheppen. O m een voorbeeld te geven dat ik om andere redenen toch ook nodig heb: de woorden 'chaos' en 'orde' lijken eikaars tegenpolen, net zo contrasterend als licht en donker, zwart en wit. Maar de studie van chaotische systemen heeft glashelder aangetoond dat de twee begrippen pal naast elkaar liggen. Chaos is het vermogen tot het scheppen van orde; orde kan zichzelf alleen in stand houden wanneer ze de potentie tot het scheppen van chaos heeft. Alleen chaotische systemen kunnen op eigen kracht orde scheppen. Alle zelforganiserende systemen, inclusief het berkeboompje in mijn voortuin, balanceren voortdurend op het scherp van de snede tussen chaos en orde. Als we de nadruk leggen op het verschil tussen die twee woorden moeten we ons in bochten wringen om uit te leggen dat ze ge^voon twee manieren zijn om hetzelfde idee tot uitdrukking te brengen. De relatie tussen chaos en orde is hier van belang omdat het planetaire

GRAMMATICA wordt als beeldspraak voor de manier waarop j e mensen, groepen en samenlevingen voorbereidt op ingrijpende veranderingen. Je moet ze er eerst toe brengen hun wortelstelsel te versterken. Dan worden ze onafhankelijk en ontwikkelen de kracht om te overleven wanneer de grote ommekeer komt. Maar daarm.ee was ik nog niet van prof. Tsurumi af. hi het manuscript dat ik haar had gegeven, had ik alleen mezelf ten tonele gevoerd. Toen ze van mijn vrouw te horen kreeg dat ons hele straatje meegedaan had aan het project, en dat de buren elke dag waren komen kijken naar het boompje dat zo moedig zijn best

Oppervlakkig gezien is mijn verhaal over het berkeboompje niet meer dan een verhaal. Ik gebruik beeldspraak en metaforen om te verwijzen naar een genezingsproces dat ik niet echt begrijp. Ik ben geen bioloog; ik ^veet dus weinig van de mechanismen waarmee bomen schade kunnen beheersen. Maar zelfs al wist ik het wel, dan nog zou de werkelijke aard van het zelfgenezend vermogen een geheim voor ine blijven. Ik zou het boompje een beetje beter kunnen helpen bij zijn pogingen de schade die ik zelf had aangericht, te herstellen. Ik zou echter nog steeds aan het praten zijn, met alle bijbehorende beperkingen.

ecosysteem vermoedelijk ook chaotisch is. Als dat niet zo zou zijn, zou het zich niet kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden die het zelf veroorzaakt heeft. Omdat het klimaatsysteem chaotisch is, is de kans dat er betrouwbare computerberekeningen voor de verre toekomst kunnen worden gemaakt niet erg groot. Dat is ons met de weersverwachting ook niet gelukt, dus waarom zou het met klimaatvoorspellingen anders zijn? Als het waar is, dat de voorspellende kracht van onze berekeningen inzake zelforganiserende, chaotische systemen beperkt is - en er is niets dat op het tegendeel wijst - dan moet de

25 v u MAGAZINE MAART 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen