VU Magazine 1994 - pagina 389

H E T B O E K vaar bepaald niet denkbeeldig dat mèt de toenemende individualisering de samenleving ontbindt als gevolg van individueel eigenbelang en maatschappelijke onverschilligheid en desinteresse. Vriendschap, zo begrepen klassieke denkers als Aristoteles en Cicero, maar ook een voorvechter van de liberale maatschappij als Tocqueville, is een probaat middel tegen de dreiging van desintegratie. Meest elementaire idealen in de vriendschap zijn namelijk niet alleen het nut dat vrienden in potentie voor elkaar kunnen hebben en een positieve waardering van eikaars gezelschap, maar is vooral ook het feit dat vriendschap van oudsher een gemeenschappelijke betrokkenheid op 'het moreel goede' impliceert. Vandaar Woldrings pleidooi voor een politieke en maatschappelijke herwaardering van de vriendschap, waarin zijn historisch overzicht van wat er zoal gedacht is over dit fenomeen (van Socrates en Plato, via Augustinus, Thomas van Acquino en Spinoza, tot Kant Kierkegaard en Nietsche), uitmondt. Een boek om zelf te lezen. En vervolgens kado te doen. Aan vrienden, uiteraard, (GJP)

Cement Zonder vrienden kan een mens niet leven. Dat lijkt een universele en tijdloze gedachte. En toch is het hebben en onderhouden van vriendschappen het meest persoonlijke dat een mens zich denken kan. Je vrienden kies jezelf, zo luidt een bekend gezegde, meestal gevolgd door de contraire, wat spijtig klinkende constatering: maar je familie niet. In dat hoogst persoonlijke karakter ligt het meest waardevolle element van vriendschap als sociaal verschijnsel besloten. Door het a priori van een in principe volledig vrije keuze, voegen vrienden, door afwisselend te geven en te nemen, iets unieks toe aan de eigen persoonlijkheid: zeg mij wie uw vrienden zijn en ik zal zeggen wie u bent. Zo bezien lijkt vriendschap haast het symbool geworden van de moderne westerse samenleving, waarin opgedrongen sociale patronen en vastgeroeste, aan rang en stand gebonden referentiekaders hebben plaatsgemaakt voor een scala aan vrij te kiezen vriendschappelijke verbintenissen in tal van elkaar onderling niet of nauwelijks meer overlappende verbanden. De grote nadruk op vriendschap in de hedendaagse cultuur lijkt zo welhaast de ultieme uitdrukking van het individualiseringsproces geworden, waaraan de westerse sa-

menleving aan het eind van de twintigste eeuw zo sterk onderhevig is. Des te opvallender dus dat een hedendaags filosoof juist nu een cultuur-historische studie aflevert waarvan de basisgedachte ongeveer is dat de persoonlijke vriendschap niet zo zeer een ontketende individualisering illustreert, maar daarentegen juist het cement, zo niet de hoeksteen van de samenleving zou kunnen vormen. De auteur is prof.dr. H.E.S. Woldring en de titel van zijn boek dat deze maand verschijnt luidt 'Vriendschap door de eeuwen heen'. Vriendschap vormt de verbindende schakel tussen de privé- en de publieke sfeer; de factor dank zij welke de samenleving niet desintegreert onder de druk van een veelvoud aan tegenstrijdige belangen. Die belangenstrijd werd in vroeger tijden met wisselend succes in toom gehouden door bijvoorbeeld dictatoriale bewindvoerders, rigide sociale klassensystemen of bindende moraaltheologische voorschriften van alom tegenwoordige kerkelijke gezagsdragers. Maar juist met het afbrokkelen van dat soort autoritaire machtssystemen onder invloed van een overigens alleszins te billijken twintigste-eeuws democratiserings- en emancipatiestreven, is het ge-

H.E.S. Woldring, 'Vriendschap door de eeuwen heen'. Ambo, f 39,95.

OP DE PLANK Steve Jones, 'De taal van de genen; biologie, geschiedenis en onze evolutionaire toekomst', Bodoni, f45,-. De taal van de genen is een taal die nog maar weinigen verstaan. Toch is enige kennis van die taal van levensbelang. Bijvoorbeeld om te begrijpen waarom Japanners niet tegen sterke drank kunnen en de eilandbewoners van Nauru de laagste levensverwachting ter wereld hebben sinds zij zich zijn gaan voeden met westers voedsel. Voor al wie die taal niet machtig is, treedt de Londense hoogleraar in de genetica Steve Jones op als een goed verstaanbare tolk. Aldo Rossi, 'Wetenschappelijke autobiografie', Sun, f 34,50. Een wat pretentieus en parmantig gepresenteerd zelfportret van de Italiaanse architect die in Nederland verantwoordelijk is geweest voor onder meer het dit jaar gereed gekomen, nieuwe onderkomen van het Maastrichtse Bonnefantenmuseum. Voer voor fans en vijanden.

35 v u MAGAZINE OKTOBER 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen