VU Magazine 1994 - pagina 111

Oude middelen uii de medi€ijnkas§ it steeds meer Aziatische landen komen meldingen binnen van malariagevallen die niet meer te behandelen zijn met bekende geneesmiddelen als chloroquine, mefloquine, halofantrine en fansidar. De malaria, die wordt veroorzaakt door meervoudig resistente stammen van de Plasmodium fa/c/porum-parasiet, blijkt bijna alleen nog te behandelen met een Chinees kruidenmiddel: artemisinine. fHet middel, dat in het oorsprongsgebied al eeuwenlang met succes wordt toegepast, lijkt daarmee bezig aan een opmerkelijke mondiale rehabilitatie. Dr. PA. Kager, tropisch geneeskundige en werkzaam bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam, verzamelt in samenwerking met de W H O gegevens over dosering en werking van het middel, zodat het ook onder de strenge Westerse voorwaarden geregistreerd kan worden. "We doen ons onderzoek met name in Vietnam, waar malaria in vrij korte tijd tot een enorm probleem is uitgegroeid. Grote groepen mensen uit de bergen, die geen natuurlijke weerstand tegen malaria hebben opgebouwd, vestigden zich in lager gelegen gebieden. Je ziet daar nu relatief veel patiënten met hersenmalaria die, als je de ziekte niet of te laat behandelt, de dood tot gevolg kan hebben. Een hele reeks van malariamiddelen heeft echter zijn werkzaamheid verloren, doordat de parasiet een meervoudige resistentie heeft ontwikkeld. Artemisinine-preparaten zijn vrijwel de enige middelen die nog wel werken. Ze zijn zelfs zeer effectief, werken snel en geven bijna geen bijwerkingen. W e hebben het ook hier in het AMC al enkele keren moeten toepassen bij patiënten die afkomstig waren uit Zuidoost-Azië. Het was het enige middel waar ze op reageerden." In gebieden waar andere middelen nog werkzaam zijn, zal dit wondermiddel vooralsnog niet worden ingezet.

U

denkt Kager. "In Afrika kon malaria nog vaak wel behandeld worden, omdat de bevolking daar - juist door de hoge infectiegraad - reeds een zekere mate van natuurlijke immuniteit bezit. Bovendien komt meervoudige medicijnresistentie daar nog niet zo heel veel voor. je neemt een enorm risico als je het middel in Afrika hap-snap zou gaan toepassen. Voor je het weet krijg je don te maken met resistenties, en daar zitten we zeker niet op te wachten, je kunt het middel beter als een soort vangnet achter de hand houden, voor als je het echt nodig hebt." In China wordt malaria ai meer dan tweeduizend jaar behandeld met een aftreksel van eenjarige alsem {Artemisia annua]. Pos in 1972 isoleerde Chinese wetenschappers de werkzame stof uit dit kruid: artemisinine. Aangezien deze stof niet goed oplosbaar is in water, wordt in preparaten vaak gebruik gemaakt van de afgeleide verbindingen: artemether en artesunaat. Deze verbindingen verschillen volledig van de in het Westen bekende, op kinine gebaseerde, geneesmiddelen. Kinine is afkomstig uit de bost van de Peruaanse cinchonaboom. Het waren de Nederlanders die halverwege de vorige eeuw vrijwel een monopolie verkregen op dit antimalaria-middel, vanwege de cinchona-plantages op Java. Zonder deze kinine-aanvoer was de kolonisatie van tropisch Afrika waarschijnlijk niet mogelijk geweest. Kinine heeft een aantal bijwerkingen (onder andere gehoorbeschodigingen) en kan niet langdurig worden geslikt als preventief middel (prophylaxe). Het synthetische afgeleide middel chloroquine had deze nadelige effecten niet en heeft kinine na de Tweede Wereldoorlog vrijwel vervangen. Terwijl er nu steeds meer resistentie optreedt tegen chloroquine en andere, van kinine-afgeleide, geneesmiddelen, is kinine zelf vaak nog wèl werkzaam. In voorkomende gevallen grijpt men daarom op dit oude middel terug.

echt een structureel probleem. Het beïnvloedt niet alleen leven en dood, maar ook werkkracht, schoolverzuim en honderden andere zaken die de ontwikkeling van een land bemoeilijken. Ik vind het daarom hoogst onethisch als je, waar dat verantwoord mogelijk is, geen gebruik maakt van middelen die je ter beschikking staan. Het is mijns inziens volkomen terecht dat de epidemie, die een aantal jaren geleden in Madagascar zoveel doden veroorzaakte, met D D T is bestreden. Het zijn vaak de westerlingen die daartegen bezwaar maken, maar ik ben er heilig van overtuigd dat als malaria een echte bedreiging zou vormen voor de westerse bevolking, het probleem tegen vrijwel elke prijs allang zou zijn opgelost."

hebben aangetoond dat de malariasterfte onder jonge kinderen daardoor met meer dan vijftig procent kan dalen. Maar deze bescherming werkt waarschijnlijk alleen goed, wanneer de infectiedruk niet al te hoog is. In Tanzania, dat een van de hoogste dichtheden aan geïnfecteerde malariamuggen ter wereld heeft, is het gebruik van een klamboe aanzienlijk minder effectief", aldus Takken. "In het algemeen zijn de resultaten echter zo positief, dat geen land het zich kan veroorloven zo'n relatief goedkoop en eenvoudig middel niet in zijn bestrijdingsprogramma op te nemen." Takken wordt op zijn werkplek vooral omringd door onderzoekers op het gebied van de gewasbescherming. De muggenkolonie die in Wageningen, mede dankzij de bereidheid van de insektenverzorgers om regelmatig als bloeddonor op te treden voor (niet-geïnfecteerde) Afrikaanse malariamuggen, m stand wordt gehouden, lijkt een vreemde eend in de bijt. Malariamuggen hebben echter veel overeenkomsten met insekten die verantwoordelijk zijn voor plagen of de overdracht van ziekten in gewassen. Zo is op beide de fundamentele onderzoeksvraag van toepassing, hoe zij er in slagen hun gastheer op te sporen. Takken: "Er is hier veel onderzoek gedaan naar de geurstoffen die insekten naar hun zogeheten waardplant lokken. Aangezien malariamuggen vooral 's nachts actief zijn, leek het aannemelijk dat er ook hier sprake is van dergelijke signaalstoffen."

^mm^ÊÊÊmmm Klamboe Als het condoom een succesvol preventief middel is tegen AIDS, waarom dan geen klamboe gebruiken als voorbehoedmiddel tegen malaria? Volgens dr.ir. W. Takken, malariamugdeskundige bij de vakgroep Entomologie (insektenkunde) van de Landbouwuniversiteit Wageningen, kan de klamboe in bepaalde gevallen een heel effectieve b e strijdingsmethode zijn. "Vrouwelijke malariamuggen steken vooral na middernacht. Het blijkt dat het aantal beten fors kan afnemen door klamboes die zijn behandeld met insekticiden te gebruiken. Experimenten met zulke geïmpregneerde klamboes in Gambia en Burkino Faso

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen