VU Magazine 1994 - pagina 151

^^Als de vechter even twijfelt moet hij doovvragetty ook bij een irritant verschijnsel als verkrachting, met het daarbij behorende risico dat je de hele vrouwenbeweging op je nek krijgt. ^^ "They belong to us. Het is mijn diepe overtuiging dat er een flinterdunne scheiding bestaat tussen degenen die de straf toedienen en degenen die de straf ontvangen. Misschien datje die stelling niet aanvaardt en zegt datje zelf helemaal niet iemand bent die steelt. Maar zelfs dan moet je zeggen: deze mensen horen erbij in onze samenleving. "Niet voor niets is na de oorlog in mensenrechtenverdragen zoveel aandacht besteed aan de rechten van verdachten. De rechteloosheid van degenen die door machthebbers tot misdadigers worden bestempeld, is een van de ergste dingen die kunnen gebeuren. N u de criminaliteit zich iets verzwaart en vooral beter georganiseerd raakt, is het moeilijk om de vinger op de zere plek te leggen. Je kunt de boeven moeilijk te pakken krijgen. En criminelen hebben van alle bevolkingsgroepen de minste sympathie in een samenleving. De neiging bestaat snel om de rechten van een nog niet veroordeelde verdachte minder serieus te nemen. Er wordt als het ware vanuit gegaan dat een verdachte zelf het bewijs dat hij het niet gedaan heeft, moet leveren. Dat is in strijd met ieder beginsel van het strafrecht. Je kunt nooit je onschuld bewijzen. Dat kan ik ook niet." B

Is het al merkbaar dat de rechten van de verdachte minder serieus genomen worden? "Zonder meer. Er zijn allerlei punten waarop de zaak aangescherpt is en de vervolging meer mogelijkheden krijgt. Dat is een kwalijke ontwikkeling, en niet alleen vanuit het oogpunt van braaf altruïsme ten behoeve van aanstaande criminelen, maar ook vanuit het oogpunt van de rust in de samenleving. We ontvangen regelmatig aangifteformulieren van de belasting. Ik ben blij dat ik belasting mag betalen, daar hangt de beschaving van de wereld van af. En zo'n aangifte moet gecontroleerd kunnen worden. Maar als men ieder moment kan binnenvallen om te onderzoeken of zich misschien een vuurwapen in mijn huis bevindt, moet het afgelopen zijn. Dat houd je niet vol. "De ondermijning van de rechten van de verdachte gebeurt gedeeltelijk in het openbaar en gedeeltelijk sluipend. Er zijn officiële veranderingen waar weinig drukte om geschopt wordt, zoals het in detentie houden van iemand nadat de dagvaarding in zijn zaak door de rechter nie-

tig is verklaard; iets dat vroeger onmogelijk was. Je kunt zeggen dat zo'n nietigverklaring te maken heeft met formele aspecten, zeker als de verdachte toch al bekend heeft. Maar je kunt ook zeggen dat je eigenlijk iemand vasthoudt terwijl er geen basis meer voor is. "Daarnaast zijn er de sluipende ont\vikkelingen. Het afluisteren van de telefoon mag alleen met toestemming van de rechter-commissaris. Maar tegenwoordig - dat weet ik zelf ook nog maar korte tijd - heb je zogenaamde richtzenders. Met die apparaten schijn je buiten te kunnen afluisteren wat hier in deze kamer door u en mij gezegd wordt. Je hoeft nog niet corrupt te zijn om af te luisteren zonder toestemming van de rechter-commissaris. Maar je overschrijdt de grenzen dan wel." Het Nederlandse systeem van rechtspraak komt de positie van de verdachte evenmin ten goede. Al in 1926 werd het zogenaamde onmiddellij kheidsbeginsel in zijn zuivere vorm afgeschaft. Dit beginsel zegt dat alleen getuigenissen ter rechtszitting waarde hebben als bewijsmateriaal. In Nederlandt geldt dit niet. O o k getuigenissen bij politieverhoren functioneren als bewijsmateriaal. Het gevolg is dat in Nederland het vooronderzoek het eigenlijk onderzoek is geworden en de rechtszitting, waar het echte onderzoek zou moeten plaatsvinden, niet meer dan een marginale afronding, een soort controle, is. Het probleem is dat zulk vooronderzoek zich aan de openbaarheid en daarmee aan de controle onttrekt. Het wordt vaak niet meer nodig geacht een getuige voor een rechtszitting op te roepen. Daarmee wordt de verdachte en zijn raadsman een belangrijke mogelijkheid ontnomen om een getuige kritisch te ondervragen. Jan Leijten: "Nederland is een van de weinige landen waarin het voor de politie mogelijk is om iemand te verhoren zonder dat zijn raadsman er bij is. Pas als die verhoren achter de rug zijn en een verdachte in bewaring wordt gesteld, vindt er een toevoeging van een advocaat plaats. In Straatsburg, bij het Europese Hof van Justitie, heeft men zijn bedenkingen tegen dit systeem. O o k de Hoge Raad zegt tegen\voordig vaker dat een getuige op de rechtszitting zelf gehoord moet worden. Dat vind ik een goede ontwikkeling. "In hoge mate wordt in een rechtszitting op de verklaringen die bij de politie zijn gedaan, afgegaan. Van de betrouwbaarheid van de politie hangt alles af. Als de politie onbetrouwbaar is, hebben wij een rotsysteem. Een rechter-commissaris in Arnhem zei: 'Je kunt er niet zonder meer vanuit gaan dat de politie betrouwbaar is'. Hij zei het heel voorzichtig, maar zoiets is een teken aan de wand." SI

Want je kunt niet altijd weten wat er in die kleine kamertjes gebeurt, zie bijvoorbeeld de rechtszaak in Epe waar soms bizarre bekentenissen zijn gedaan. "Voor zo'n Eper zaak trekt men hier hooguit

17

v u MAGAZINE APRIL 1 9 9 4

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen