VU Magazine 1994 - pagina 203

Derk de Jonge: "Architecten leven in een subcultuur met geheel eigen waarden en normen."

Men heeft ook een voorkeur voor materiaal dat natuurlijk aandoet: hout en baksteen. Voor architecten kan het materiaal echter niet hard genoeg zijn: beton, staal en glas."

Platte daken passen m de pretentie als zou de modernistische architectuur waarlijk mondiaal georiënteerd zijn. De Internationale Stijl, zo werd het modernisme in de architectuur voorheen ook wel aangeduid. Dat internationalisme van het platte dak zou prachtig zijn als overal ter wereld hetzelfde zachte, subtropische klimaat zou heersen. Slagregens en gure windvlagen dienen eigenlijk per decreet afgeschaft te worden: passen niet in het bouwkundig ideaal. De Jonge: " O p de Canarische eilanden heb je platte daken met dakterrassen. Dat is daar heel leuk. Maar in Nederland zitje toch maar zelden op een dakterras. Bij een eengezinshuis gaat het platte dak bijna altijd lekken. Voor flatgebouwen kun je de kosten omslaan en het goed dak waterdicht maken, maar bij een eengezinswoning is dat duur. Een hellend dak is misschien iets prijziger maar kost weer minder aan onderhoud en biedt meer ruimte. Een plat dak heet functioneel te zijn maar m ons klimaat is het dat absoluut niet."

mÊÊÊÊ^ÊÊm^

Macht

Welke architectenideologie bewerkstelligt de kloof met de behoeften en voorkeuren van bewoners? Derk de Jonge heeft zijn vermoedens: "Het veelvuldig herhalen van identieke elementen en rechte lijnen zegt de meeste mensen niets, maar voor architecten symboliseren ze de beheersing van de natuur. In de natuur komen geen rechte hoeken en lijnen voor. Als je een dergelijk gebouw maakt is dat een teken van macht. O m dezelfde reden zien architecten liever hoge dan lage gebouwen. Ze zijn niet alleen beter zichtbaar maar ook een uitdrukking van technisch vernuft. "De gewone consument heeft weinig boodschap aan dit technisch vernuft. De mensen hebben behoefte aan iets dat leeft, ze willen graag groen en water in hun omgeving.

Opmerkelijk is niet dat er zoiets als modernistische architectuur bestaat. Opmerkelijk is dat het modernisme al driekwart eeuw de dienst uitmaakt op architectuurgebied. De grote voormannen waren mensen als he Corbusier, Gropius, Mies van der Rohe en Loos. Zij wilden breken met het verleden en pleitten voor een nieuwe architectuur die behoort bij een moderne tijd. Decoratie heette hetzelfde te zijn als tatoeëring; alleen mensen uit de laagste klassen, in veel gevallen de boeven, brengen tatoeages aan op het lichaam. Daarom ook - en het gaat hier om meer dan een metafoor - is decoratie een boevenstreek. Ornament is misdaad, noemde Loos het. Alle versierinkjes, boogjes, tierelantijnen waren uit den boze. Een strakke, functionele architectuur moest er komen. Minder is meer, luidde het motto. Kaalheid als summum van esthetisch genot. Veel modernistische architecten, zoals m Nederland Berlage, waren sociaal bewogen. De modernistische bouwprincipes maakten volkshuisvesting mogelijk. Simpele, zakelijke, en bovenal goedkope woningen voor de armen. Tot op de dag van vandaag weerklinkt de echo van de opvattingen - met weglating dan van de sociale bewogenheid - van de modernisten van het eerste uur bij jonge Nederlandse architecten. Iemand als Wiel Arets bijvoorbeeld bouwt het liefst blokkendozen, rechthoekige ruimtes. Schuine of gekromde wanden, vindt hij, werken verwarrend. Misschien dat mensen zijn gebouwen m eerste instantie saai vinden, maar wie weet stimuleren zij hen later wel tot nadenken. Overdadige prikkels in de gebouwde omgeving zijn maar hinderlijk. We moeten terug naar de essentie: een zuivere architectuur. Het merkwaardige is dat de modernistische architecten vrij spel lijken te hebben. D e modernistische mode wringt en klemt en zit de mens slecht om de huid. Maar niemand die de architecten hun plaats wijst. De modernistische dominantie schijnt in Nederland bovendien erger te zijn dan in andere landen. We worden wel het Cuba van de hedendaagse architectuur genoemd. In vergelijking met gesloten, totalitaire samenlevingen, wordt van westerse landen gezegd dat ze het belangrijke vermogen hebben tot zelfkritiek. In een democratie, heet het, zijn corrigerende mechanismen ingebouwd: als een politieke partij iets doet wat de achterban niet wil, keldert het zetelaantal; als een bedrijf een produkt verkoopt waaraan geen behoefte bestaat, gaat het over de kop. Zo ontstaat een zeker evenwicht; vraag en aanbod zijn enigszins op elkaar afgestemd. De architectuur lijkt daarentegen op een bedrijf dat al vele decennia lang een produkt verkoopt dat de consument niet wil. Enige consequentie heeft dat niet. De verkoop gaat gewoon door.

•••••••••

Dichterlijkheden

Een fervent bestrijder van het modernisme in de architectuur is de schilder en architect Paul Dijkman (1954). Hij is een gedreven man. Naarmate hij zich meer opwindt zwelt zijn stemvolume aan en lijkt hij over het hoofd van de journalist een breed publiek toe te spreken. Hoe is het mogelijk dat de modernistische architectuur zo dominant kan blijven? Dijkman doet een poging om

25 v u MAGAZINE W £ I 19 9 4

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen