VU Magazine 1994 - pagina 196

(i

Toeristen zijn bekrompen mensen die een spoor van vernieling achter zich laten. Zelf blijf ik zo veel mogelijk thuis. De meest kosmopolitische filosoof was Kant en die heeft zijn leven lang Koningsbergen niet verlaten. ^^ thuis. De meest kosmopolitische filosoof was Kant en die heeft zijn leven lang Koningsbergen niet verlaten. "Maar om terug te komen op het nut van de filosofie in Afrika; laat ik uw vraag beantwoorden met een wedervraag: hebben ze eigenlijk wel universiteiten nodig? Zijn ze daar niet te dom voor? Anders gezegd: de koloniale mentaliteit leeft nog en dat proef ik in uw vraag. Westerlingen, Nederlanders, willen uitmaken waar de prioriteiten van de Afrikaan horen te liggen. Die hoeven wat ons betreft niet zelf na te denken over hun toekomst. Wij vinden dat ze eerst maar eens moeten leren om behoorlijk een tractor te besturen. Dat is trouwens ook belangrijk werk, daar niet van. "Als de Afrikanen zelf vragen om onderwijs in de filosofie, dan is dat wat mij betreft reden genoeg om het te geven. De volgende vraag is of ^ve Afrikanen dan het westerse denken moeten leren. Je kunt overdracht van v/esterse kennis en opvattingen óók als een vorm van imperialisme beschouwen. Maar als ik uitga van mijn stelling dat er geen verschil is tussen Europeanen en Afrikanen, dan is het niet meer dan logisch wanneer ik zeg dat Afrikanen plezier kunnen hebben van onze filosofie, van training in nadenken. "Daarmee kom je op de vraag wat het verschil is tussen een filosoof en iemand die gewoon goed probeert na te denken. Dat is niet zo groot, we denken allemaal wel eens na. Noch in Europa noch in Afrika is nadenken een privilege van filosofen. Alleen een filosoof denkt ook na over het nadenken, in de vorm van logica bijvoorbeeld of van een geschiedenis van het denken. Een filosoof legt zijn of haar bevindingen daarover vast in teksten. Die teksten, daar draait het om; alleen filosofen produceren teksten over dat onderwerp." H

Is er sprake van een filosofische traditie in Afrika of moest u van voren af aan heginnen? "Al in de negentiende eeuw was er een interessante Afrikaanse filosofie, één van mijn promovendi doet daar onderzoek naar. Ook de huidige filosofen leveren interessant werk. Je kunt

vandaag de dag drie soorten Afrikaanse filosofie onderscheiden. De eerste probeert de wereldbeelden vast te leggen die ten grondslag lagen aan de traditionele gemeenschappen. Vastleggen is noodzakelijk, die beelden maakten deel uit van een orale traditie die aan het verdwijnen is. De tweede soort is de professionele filosofie, zoals die voornamelijk in het Westen wordt beoefend. Die vind je ook in Afrika; de stelling van Pythagoras is net zo geldig in Lusaka als in Warffum. Daarnaast kan kennis van de Westerse filosofie studenten in de gelegenheid stellen een eigen stijl van denken te ontwikkelen. "Ten derde is momenteel in Afrika de politieke filosofie belangrijk. Die houdt zich bezig met de vraag hoe een staat er uit moet zien en hoe je macht kunt legitimeren. Daar hebben Afrikaanse leiders als Nyerere en Kaunda aan bijgedragen. Kaunda was president van Zambia en het is geen toeval dat ze juist in dat land een filosofisch instituut wilden oprichten. Een faculteit der sociale wetenschappen was er al in Lusaka en de filosofie hoorde daar gewoon bij. Voor andere studies, rechten bijvoorbeeld, betekende de filosofie ook een goede achtergrond. Ze zochten een wat ouder, ervaren type om het instituut op te zetten. En dat ben ik geworden." Nauta ging naar Lusaka op verzoek van de Zambianen en hij benadrukt dat de verhouding tussen het Westen en Afrika er een is van interdependentie, van wederzijdse afhankelijkheid. Desondanks zijn er opmerkingen in zijn werk te vinden die twijfels doen rijzen aan zijn ideeën over gelijkheid. Zo schrijft hij dat het filosofische instituut dat hij opzette, ruimte moet bieden om zelf te gaan denken. Die ruimte is onvoldoende aanwezig in Afrika, met name in de hiërarchisch-autoritaire patronen die favoriet zijn in de traditionele gemeenschap: "Het is naïef ervan uit te gaan dat de culturele ruimte voor debat en discussie er al is." Dat lijkt een boude bewering. Debat en discussie, voortdurende uitwisseling en weging van opvattingen en meningen zijn tenslotte een absolute voorwaarde voor democratie. Komt Nauta's standpunt er niet op neer, dat de Afrikanen nog niet aan democratie toe zouden zijn, dat algemeen kiesrecht nog niet aan ze besteed is? In Zuid-Afrika beweren de Boeren iets dergelijks. De zwarte Afrikanen, zeggen ze, zijn niet in staat hun eigen mening te vormen, ze praten na wat hun stamhoofd voorschrijft. En zolang ze dat nog niet kunnen, is het maar het beste wanneer de blanke voor ze blijft beslissen. Maar Nauta wil, naar we mogen aannemen, toch niet op één lijn worden gesteld met die Zuidafrikaanse Boeren? Met een boze blik: "Ik haat die Boeren. Dat mag U gerust opschrijven: ik haat Zuidafrikaanse Boeren. De echte Boer denkt dat de Afrikaan een kinderlijk voorstadium is van hemzelf. Maar ik beweer juist dat alle mensen gelijk zijn, met uitzondering misschien van de Boeren. Die staan een trapje lager. Dat blijkt

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen