VU Magazine 1994 - pagina 237

Peter Burger

Jojada Verrips D e westerse mens is een wildeman, m a a r hij wil het zelf niet w^eten. Over B-films, godsdienstwaanzin, calvinisten en kannibalen. H e t wilde denken van een cultureel antropoloog. Beschaving? Laten we het nu eens hebben over het verwilderingsproces!

"Wildheid en beschaving veronderstellen elkaar als de zijden van een munt, maar tot nu toe hebben sociologen en antropologen alleen aandacht geschonken aan het voortschrijden van de beschaving. Het is de hoogste tijd dat ze zich eens met die wildheid gaan bezighouden." Aldus de antropoloog jojada Verrips, die de laatste jaren artikelen publiceert over ongeciviliseerde personages die de fantasiewereld van de westerse inens bevolken, zoals weerwolven, vampiers en kannibalen. In een themanummer van het antropologische tijdschrift Etnofoor (1993) maakte Verrips de tussenstand op: onder de titel 'Op weg naar een antropologie van het Wilde Westen' schetste hij uit de losse pols een onderzoeksprogramma dat wilde fenomenen, van seriemoordenaars tot horrorfilms, het volle pond geeft. Ook keerde hij zich vierkant tegen Norbert Elias' theorie van het 'beschavingsproces', die onder Amsterdamse sociologen toonaangevend is. Beschavingsproces? Laten we het nu eens hebben over het verwilderingsproces! Zijn kritiek op Elias kwam Verrips tijdens een debat in het Amsterdams Sociologisch Instituut op 11 maart te staan op heftige verwijten van de hooggeleerde Elias-aanhangers Nico Wilterdink en Joop Goudsblom. Vooral Wilterdink stak zijn irritatie over de aanval op Elias niet onder stoelen of banken. Wilde Verrips echt beweren dat wij er even veel magisch-mythische voorstellingen op nahouden als leden van primitieve samenlevingen? Dat wilde Verrips inderdaad beweren. Tijd voor een bezoek aan deze wildeman in de porseleinkast van de sociologie, die als universitair hoofddocent werkt bij de vakgroep Culturele Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij les geeft over Europese antropologie. Een gesprek over griezelfilms, religieuze moorden en de twijfels van de antropoloog. Hij spreekt gedempt, met nu en dan een uitroep van enthousiasme. Uiterlijk heeft hij niets van

een wildeman, of het moest zijn dat hij als ik binnenkom op blote voeten loopt ("ik krijg het hier zo warm"). Hij geeft me geen kans hem te vousvoyeren: Verrips houdt niet van decorum. I

Het veldwerk voor je dissertatie verrichtte je in de Alblasserwaard - waarom zo dicht bij huis? Waarom niet afgereisd naar de Papoea's of de indianen in het Amazonegebied? "Toen ik afstudeerde, m 1968, zag ik geen noodzaak om ver weg te trekken. Waarom zou ik de indianen dicht bij huis niet bestuderen en het gewone bekijken alsof het vreemd is? Dat was al eerder gedaan: Peter Kloos, die nu hoogleraar is aan de Vrije Universiteit, deed onderzoek in Drenthe, Köbben bij de volgelingen van Lou de Palingboer. Tegenwoordig zijn gemeenschapsstudies m steden heel populair, maar destijds gingen antropologen die in eigen land onderzoek deden nog naar het platteland. Ze bestudeerden de dorpelingen alsof het om een tribe ging. Ze zochten niet de voorhoede van de samenleving op, maar de zogenaamde primitieven. Dat was de traditie: je zocht een nederzetting op, net als Malinowski op de Trobriandeilanden in de Stille Zuidzee." En zo belandde Verrips in een grote boerderij in Ottoland. "De Alblasserwaard, omdat die m de black belt Hgt die zich door Nederland kronkelt van Zeeland tot Friesland. Daar vind je de prototypische calvinisten." Maar het veldwerk bekwam hem slecht. "Het was een traumatische ervaring. Ik kwam zelf uit Schoonrewoerd, twintig kilometer van Ottoland vandaan, waar ik ben opgevoed in een GereformeerdeBondsmilieu. De Hervormden in Ottoland waren ook Bonders. Ik heb echt een fout gemaakt door in Ottoland te suggereren dat ik nog gelovig zou zijn. Ik dacht: als ik ze vertel dat ik van mijn geloof ben gevallen, willen ze met meer met me praten. Het was een leugen om bestwil. Dat wordt een probleem wanneer ze je niet meer zien als een meneertje dat in het dorp woont en onderzoek doet, maar een beroep op

15

v u MAGAZINE }U!li ! 9 9 4

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen