VU Magazine 1995 - pagina 9

In een aparte miinte worden de vogels gekweekt. geluiden. Dat zou dan de gangmaker geweest kunnen zijn van het evolutionaire proces waarin soorten zijn ontstaan die geluiden met meer dan één component kunnen produceren." In het onderzoek dat Ten Cate aan de Turkse tortelduiven doet, gaat het, net als bij die kikkers, om de relatie tussen perceptuele gevoeligheid en de manier waarop de signalen in elkaar zitten. Ten Cate stuit daarin op verrassende inzichten. "Vroeger heerste in de ethologie veel meer dan nu het idee dat beide partijen even veel belang hadden bij communicatie - namelijk het belang om een boodschap zo goed mogelijk overgedragen te krijgen. Er is ook wel onderzoek dat dit lijkt te suggereren. Maar vooral de laatste tien jaar is het besef doorgebroken dat er vaak ook sprake is van een soort wapenwedloop tussen degene die het signaal produceert en degene die het ontvangt." Ten Cate heeft ook daarvan een voorbeeld bij de hand. "Een vrouwtje is altijd op zoek naar een gezonde partner. Er ontstaat dus een selectieproces waarin zich signalen ontwikkelen die een indicatie moeten geven van de kwaliteiten van degene die ze produceert. Je kunt je voorstellen dat er dan ook evolutionaire krachten werkzaam zijn waardoor andere individuen, van lagere kwaliteit, het goede signaal gaan imiteren. De wedloop die dan ontstaat is er een tussen de detectie-

WETENSCHAP,

mechanismen van de vrouwtjes enerzijds, en de signalen die de mannetjes produceren anderzijds."

Lamarquisme Ook het onderzoek naar de leerprocessen van de zebravinken past in het evolutionaire perspectief. Er is tot nu toe in moderne evolutionaire theorieën heel weinig aandacht besteed aan de rol van leerprocessen. Vrijwel altijd gaan evolutietheorieën uit van genetische variatie: die moet aanwezig zijn om verdere selectie en evolutie mogelijk te maken. Theorieën die het in andere richtingen zoeken, worden al snel afgedaan als 'lamarquisme', naar de negentiende-eeuwse bioloog Lamarque, die een alternatief voor de theorie van Darwin opstelde. Het klassieke voorbeeld van zijn theorie is de ontwikkeling van de giraffes: die rekken zich telkens meer uit en doordat zo'n uitgerekte nek van de ouders wordt overgedragen op de jongen zouden die nekken steeds langer geworden zijn. Die theorie werd lang geleden al bijgezet in het rariteitenkabinet van de wetenschap, als zijnde onhoudbaar. En nog steeds dreigt voor elke theorie die niet bij voorbaat uitsluit dat verworven eigenschappen kunnen worden overgedragen van de ene op de andere generatie, het gevaar bij datzelfde lamarquisme te worden ingedeeld.

CULTUUR

&) SAMENLEVING

7

- IANUARI/PEBRUARI

Ten onrechte, vindt Ten Cate, tenminste als het gaat om culturele overdracht; om leerprocessen dus. Ten Cate: "Er is altijd gedacht dat de mogelijkheid om te leren een vrij unieke eigenschap van de mens was en dat die bij dieren een ondergeschikte rol speelde. Leerprocessen bij dieren zijn daarom wel bestudeerd, maar altijd in verhouding tot de mens. Onderzoek ernaar werd vooral verricht door psychologen; ratten of duiven werden gebruikt als model om iets te weten te komen over wetmatigheden die ook op de mens toepasbaar waren. Leerprocessen van dieren zijn maar heel weinig onderzocht wat betreft hun evolutionair-theoretische waarde." Ten Cate zelf doet dat dus wel. En dat onderzoek zou op den duur wel eens een heel ander licht kunnen werpen op overervingspatronen. Ten Cate: "Er staan andere mogelijkheden open binnen het evolutionaire proces dan tot nu toe bestudeerd zijn. Een onontgonnen gebied tekent zich af. Wat zijn die mogelijkheden precies, hoe waarschijnlijk is het dat die zich hebben voorgedaan en welke verschijnselen zouden erdoor veroorzaakt kunnen zijn?" Wie weet zal het gedoe met zebravinkjes die op knopjes drukken en kokers omhoog zien schuiven ooit licht kunnen werpen op dat soort onbeantwoorde vragen.

1995

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen