VU Magazine 1996 - pagina 227

haar moeizaam bijeengeschraapte spaargeld toegang verschafte tot de Parijse Sorbonne, zal in dit verband geneigd zijn te spreken van een bliksemcarrière. Een straatarm Pools meisje begint op vierentwintigjarige leeftijd aan een studie n a t u u r k u n d e en houdt twaalf jaar later de hoogste onderscheiding op haar vakgebied in handen. Het klinkt als een sprookje, een moderne versie van Assepoester. Maar gezien vanuit het perspektief van de verdere levensloop van Marie Curie is de hype rondom de Nobelprijs van 1903 te beschouwen als een voorbode van de nooit meer afwezige publieke aandacht voor Curie's doen en laten. De grote Madame Curie zal in de loop van haar leven nog menigmaal wensen dat ze onder de grond kon kruipen om een beetje rust te krijgen. Hoewel het niet uitdrukkelijk de bedoeling lijkt van de Amerikaanse Susan Quinn, die onlangs een lijvige biografie over Marie Curie publiceerde, loopt de prominente rol die de pers in het leven van de beroemde natuurkundige speelde, als een rode draad door het verhaal. Zijn in het eerste deel van de biografie de stapels bewaard gebleven brieven aan familieleden en vriendinnen de belangrijkste bron voor citaten, in de jaren na de Nobelprijs krijgen de aanhalingen uit kranten en tijdschriften de overhand. Marie Curie komt, zo lijkt het, de twijfelachtige eer toe een van de eerste beroemde vrouwen te zijn wier leven diepgaand is beïnvloed door de aandacht van de massamedia. Vanaf 1903 is de nobelprijswinnares publiek bezit geworden. Vanaf dat moment ontkomt ze niet aan de invloed van wat de kranten over haar schrijven. Ze zal het moeten doen met een keur aan vleiende en minder vleiende kwalificaties variërend van "de grootste geleerde van de eeuw" tot "het hulpje van haar beroemde echtgenoot", van "feministe", tot "ontroostbare weduwe", "ontaarde moeder", "verleidster", "mannenverslindster", en ook wel "miskend genie".

den de kinderen dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van de Russische onderdrukking. Het Russisch is op alle scholen verplicht als voertaal en op het lesprogramma staan de Russische geschiedenis en literatuur. Veel scholen houden er echter een dubbel lesrooster op na. Op het officiële rooster worden keurig de door de autoriteiten verplicht gestelde vakken vermeld. Maar in werkelijkheid volgen de leerlingen een geheim lesprogramma in de Poolse taal en lezen ze de grote Poolse schrijvers. Op het moment dat de inspecteur de school een onverwacht bezoek brengt, moeten de Poolse leerboeken razendsnel onder tafel verdwijnen. Als de inspecteur vervolgens een van de kinderen voor de klas wil overhoren, is Marya Sklodowski meestal de klos. Zij is een van de weinigen die vloeiend Russisch spreken.

ke. Veel geld is er niet in het Poolse lerarengezin en nog afgezien van geld is het meisjes in het door Russen geannexeerde Polen niet eens toegestaan een universiteit te bezoeken. Als jongste van de vijf kinderen Sklodowski valt de kleine Marya, die in de wandeling Mania en ook wel Anciupecio wordt genoemd, al snel op door de snelheid waarmee ze zich ontwikkelt. Op vierjarige leeftijd verrast ze de familie door zonder hakkelen te kunnen lezen. Op de lagere school zit ze in dezelfde klas als haar oudere zusje en is ze, ondanks dat ze twee jaar scheelt met haar klasgenootjes, verreweg de beste van de klas. De kindertijd van Marya komt al vroeg in het teken te staan van ziekte en dood. Haar moeder lijdt aan tuberculose en is vaak lange tijd van huis om te kuren. Ze overlijdt aan de ziekte als Marya tien jaar oud is. Vier jaar eerder heeft ze haar oudste zusje al aan tyfus verloren. Over de dood van haar moeder schrijft Marie Curie later in haar autobiografie: "Deze catastrofe betekende het eerste grote verdriet in mijn leven. (...) Jarenlang woog dit verlies van degene die de ziel was geweest van ons huishouden, zwaar op ons." Daarnaast drukt de politieke situatie haar stempel op het leven van de Sklodowski's. Vader Wladyslaw Sklodowski prent zijn kinderen een diepe haat tegen de Russische bezetters in. Op zaterdagochtenden leest hij het gezin voor uit door de Russen verboden Poolse literatuur. Ook op school wor-

Petioleumlamp Marya Sklodowski is vijftien jaar oud als ze met vlag en wimpel slaagt voor haar eindexamen gymnasium. Hoewel zij en haar zusjes wel eens fantaseren over een universitaire opleiding in het buitenland, beseffen ze dat zoiets er gezien de slechte financiële situatie van de familie voor hen niet in zal zitten. "Ik zal in Warschau wonen en een baan hebben als lerares aan een meisjesschool. Dat is alles wat ik wil. Het leven is niet waard dat je je er bezorgd over maakt", zo luidt Marya's realistische visie op de toekomst.

Verboden boeken Als Maiya Salomea Sklodowski op een novemberdag in het Warschau van 1867 ter wereld komt, wijst nog weinig op de roemruchte toekomst in de wetenschap die haar te wachten zal staan. Ze wordt weliswaar in een intellectueel gezin geboren, maar van universitaire scholing is bij de ouders geen spra-

De tol laboraioiium omgebouwde opslagruimte, waai Marie en Piene radium en polonium ontdel<ten: "Een grote rust heerste in onze armoedige, kale schuur." WETENSCHAP,

CULTUUR

&> SAMENLEVING

45

- MEI

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen