VU Magazine 1996 - pagina 102

aan die firma Cellastic, maar ik had daarmee niets te maAmsterdam) en diens vriend drs Jan Willem Zwartsenberg. ken. Ik wil niet dat andere onschuldigen erbij worden betrokken, en daarom vertel ik u niets meer." URANIUM Die uitleg pikt de officier niet. Hij begint zich op te winden en stuurt zijn Franse metgezellen weg. Als hij met de Over de Alsos-missie schrijft Goudsmit later een boek, jongeman alleen is, vervolgt de 'Amerikaan' zijn tirade in waarin hij een hoofdstuk wijdt aan Cellastic. In Nederland vlekkeloos Nederlands. De nijdige militair vertelt precies blijft het boek onopgemerkt, totdat het communistische hoe hij over "het verraad, het egoïsme en de lafheid" van de dagblad 'De Waarheid' - en met name de in oktober vorig Nederlander denkt. De volgende dag doet hij verslag aan de jaar overleden journalist Wim Klinkenberg - zich na een tip Nederlandse militair attaché in Parijs, die de jonge collaboop de zaak stort. De krant richt zich vooral op Kistemalcer, rateur weldra op het matinmiddels hoogleraar in je zal roepen. Leiden en atoomfysicus van naam. Hij is de grote De man wiens huid man achter het wordt volgescholden, is drs fan Willem Nederlandse ultracentrifugeproject voor de verrijZwartsenberg, een 35-jaking van uranium. rige Nederlandse chemiKlinkenberg denkt dat cus die tijdelijk inwoont Kistemaker tijdens zijn bij zijn neef in Pont St. Cellastic-tijd de basis legPierre. De bezoeker is de voor zijn latere atoomprof. dr Samuel onderzoek. Vanaf eind Goudsmit, een vooraan1960 verschijnt een reeks staand atoomfysicus ver'onthullende' artikelen in bonden aan het De Waarheid, waarin Massachussetts Institute Kistemalcer er onder meer of Technology. D e i n 1984 van wordt beschuldigd dat overleden Goudsmit, van hij Duitsland tijdens de Nederlandse afkomst, oorlog de atoombom had leidt een geheime onderwillen bezorgen. Voor zijn zoeksmissie met de cohuis en laboratorium denaam Alsos. Hij heeft wordt gedemonstreerd. opdracht uit te vinden Uiteindelijk grijpt de pohoe ver de Duitsers zijn litie in en arresteert een met de ontwikkeling van actievoerder. nucleaire wapens. Zijn team speurt in het kielIn november 1960 wordt het huis van Jacob Kistemaker door zog van de geallieerde in communistische demonstranten beklad. De publiciteit leidt tot kavasiemacht naar D u i t s e mervragen. Minister van atoomfysici en hun laboratoria. Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen mr f. Cals zegt dat In een zijstraatje van de C h a m p s Elysées, de Rue Quentin Beauchart, doet het team zijn eerste grote vangst. In een prachtig oud patriciërshuis vindt Goudsmit de sporen van een haastig vertrek door de bewoners. Het valt Goudsmit op dat enkele kamers geluiddicht zijn gemaalct en dat de telefoonverbindingen tussen de verschillende ruimtes van een type zijn dat niet kan worden afgeluisterd. Op de eerste verdieping vindt hij de overblijfselen van een chemisch laboratorium. Goudsmit is geschokt als hij in enkele achtergelaten kantooragenda's de namen vindt van enkele prominente Nederlandse geleerden, die hij later omschrijft als "professor X uit Leiden", "professor Yuit Amsterdam" en hun assistenten "Mr. Zwart" en "Dr. K". Uit gesprekken met medewerkers van het bedrijf was het Goudsmit al duidelijk geworden dat de boel niet pluis was: 'Cellastic' was een organisatie van de Abwehr, de Duitse militaire geheime dienst, en opgezet om het werk van Franse wetenschappers te bespioneren. En kennelijk zaten vier Nederlanders er tot over h u n oren in: prof.dr Wander fohannes de Haas (mede-directeur van het Leidse Kamerlingh Onnes Laboratorium) en diens assistent drs Jacob Kistemaker, en prof.dr fan Arnold Albert Ketelaar (hoogleraar fysische chemie aan de Gemeenteuniversiteit WETENSCHAP,

CULTUUR

de verdenkingen tegen Kistemalcer ongegrond zijn. Na de oorlog is de geleerde immers door de Rijksuniversiteit Leiden gezuiverd. Cals weigert stukken die zich in het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD) bevinden, openbaar te malcen. Tien jaar later komt Jacob Kistemal<:er opnieuw in de publiciteit. In zijn boek 'De ultracentrifuge I937-I970: Hitler's bom voor Strauss?' legt Wim Klinkenberg wederom verband tussen Kistemal<:ers activiteiten in de oorlog en zijn werk aan het Nederlandse kernenergieprogramma. Weer komt het tot kamervragen. Ditmaal krijgt de Vaste Kamercommissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten inzage in de Cellastic-dossiers die zich in het RIOD bevinden. In mei 1973 concludeert de commissie dat er geen relatie is tussen Cellastic en de ultracentrifuge. Ook had Kistemal<er volgens de commissie niet kunnen weten dat Cellastic verbonden was met de Abwehr. Ondanks het feit dat de Cellastic-documenten kennelijk niet belastend zijn voor Kistemalcer, blijven ze toch achter slot en grendel. De communist Klinkenberg mag ze niet inzien. Het duurt tot 1990 eer een student politicologie aan de Universiteit van Amsterdam de stoute schoenen aantrekt en via het presidium van de Tweede Kamer inzage verkrijgt &) SAMENLEVING

32

- MAART

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen