VU Magazine 1996 - pagina 117

kamer van Diephuis steeds overzichtelijker. De migratie van de gegevens dat is het op hun plaats zetten van de aardlagen door het wegwerken van verstoringen van echos en andere meetfouten - heeft succes gehad. De computer was daarbij een onontbeerlijk hulpmiddel. Desondanks blijft het combineren van tweedimensionale secties tot een driedimensionaal model tot onnauwkeurigheden leiden. Breuken in de bodera zijn tenslotte geen lijnen, maar vlalcken die bijna altijd schots en scheef liggen. Ook dat leidt tot ongewenste echo-effecten. De onderzoekers zijn daarom overgestapt van de 2D-methode die lijnen samenvoegt tot vlalcken, naar de driedimensionale of 3D-methode die van vlalcken ruimtelijke structuren bouwt. Diephuis toont een sectie uit zijn vorige standplaats, het olierijke Oman. "Een gemene reflectie", zegt hij, wijzend op een ingewikkeld patroon van lijnen. "Wat je ziet, zijn vooral echos die van de zijkant komen, van scheefliggende en verbreukte lagen. Om de gevolgen van zulke verstoringen zo veel mogelijk weg te werken is de 3Dmeettechniek ontwikkeld, waarbij we niet in één lijn bemonsteren, maar een regelmatig net van lijnen over een gebied leggen. We krijgen zo meetgegevens uit alle richtingen, waardoor we de reflecties kunnen terugzetten naar hun punt van oorsprong. Seismische secties uit een 3D-onderzoek geven een duidelijk beeld van de ondergrond en vanwege de dichte bemonstering in alle dimensies, kunnen we kaarten mal<en die veel nauwkeuriger zijn dan kaarten afkomstig van een 2D-onderzoek. We hebben nu een betrouwbare manier om structuren te vinden, die mogelijk gas bevatten. En daar ging het uiteindelijk allemaal om." Los

ZAND

Sinds de eerste proeven van de NAM met de 3D-methode - "op een klein gebied in het zuidoosten van Drenthe,een postzegel van zestien vierkante kilometer", zegt Diephuis - is het nut van de methode bewezen: de proefboringen werden duidelijk succesrijker. In vergelijking met andere manieren van bodemonderzoek, zoals metingen van magnetische of electrische eigenschappen, is de akoestische m e t h o d e ook de

meest betrouwbare. Een nadeel is dat de analyse van de gegevens tijdrovend is en een zwaar beslag legt op de computers van de N A M . Er kan na het eerste schot anderhalf jaar verlopen, voor een bodemkaart in drie dimensies is samengesteld. Het resultaat mag er dan wel zijn: prachtig gekleurde kaartjes van grillige aardlagen, die eerder lijken op een kunstwerk dan op het resultaat van een gedegen onderzoek op de grens van wetenschap en commercie. "Als we de kaarten klaar hebben," vervolgt Diephuis," dan zijn we er nog niet. We willen ook w e t e n om welke soort gesteenten het gaat. Is een s t r u c t u u r bijvoorbeeld opgebouwd uit steenzout dat gas tegenhoudt en is de laag daaronder Gerhard Diephuis: poreus en gashoudend? Om daar achter te komen meten we indirect de voortplantingssnelheid van de golven die we de grond in sturen. Die snelheid hangt af van het materiaal waar een golf doorheen gaat. Bij los zand is die laag, niet meer dan achthonderd meter per seconde. Door zandsteen gaan de golven bijna vijf keer zo snel. Steenzout heeft een heel herkenbare constante voortplantingssnelheid, wat voor ons onderzoek een voordeel is." In het verbeteren van de methode om met een eenvoudige knal, en dus zonder te boren, de aard van de gesteenten in de bodem vast te stellen, ligt volgens Diephuis de toekomst van de reflectieseismiek. Als het lukt om de verschillen in snelheden vast te stellen, wordt het mogelijk om bijvoorbeeld poreus gesteente dat water bevat

WETENSCHAP,

CULTUUR

eD SAMENLEVING

47

- MAART

"Een gemene reflectie. te onderscheiden van gashoudende lagen. Dat vermindert de kans op onjuiste interpretaties en dat is aardig meegenomen, want een proefboring kost tussen de vijftien en twintig miljoen gulden. De proef op de som voor het voornamelijk theoretische werk van geofysici als Diephuis komt uit de resultaten van de proefboringen. Pas wanneer ze de resultaten van metingen in de boorgaten en de gesteenten die naar boven komen, voor zich hebben liggen, weten zij of h u n interpretatie van de ' s c h o t e n ' daadwerkelijk klopte. Het definitieve bewijs van h u n gelijk komt wanneer het aardgas uit een 'put' in de pijpleidingen stroomt en de miljarden in de staatskas.

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen