VU Magazine 1996 - pagina 291

"We kregen verschillende luchtmengsels die we gedurende twintig seconden moesten m- en uitademen. Dan werd van ons verwacht dat we aangaven of we dat als beangstigend, relaxerend, enzovoort hadden ervaren. Die test viel me wel tegen, het was net of ik ging stikken. Als ik op voorhand had geweten dat het zo zou gaan, dan had ik er niet aan meegedaan." Horen we een kandidaat-astronaut klagen over de loodzware tests die hij voorafgaand aan zijn ruimtemissie moet ondergaan? Nou nee. Het citaat is afkomstig van een studente psychologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, opgetekend door haar universiteitsblad. Nog een enigszins huiveringwekkende belevenis, van een andere studente: "Mijn laatste ervaring als proefkonijn was tijdens een proef met elektrische impulsen. Tijdens de shocks kregen we een hoog en een laag geluid te horen waarbij we afwisselend op knopjes moesten duwen, waarschijnlijk om te zien wat onze reactietijd was." In Leuven zijn de eerstejaars studenten psychologie verplicht aan tenminste zes experimenten naar keuze als proefpersoon deel te nemen. Samen moeten de tests minimaal vier uur duren. Aan het einde van het eerste studiejaar levert dat een volle experimentenkaart op. Zo leren ze hoe het is onderwerp te zijn van wetenschappelijk onderzoek, en onderzoekers zijn verzekerd van een gestage stroom proefkonijnen. Iedereen blij, zo lijkt het. Maar de Leuvense praktijk verschilt toch wel èrg van de Nederlandse. Zo is het in ons land gebruik dat de proefpersonen na afloop worden geïnformeerd over het precieze doel van de proef, maar dat is in Leuven allerminst vanzelfsprekend. "Oei, voeren ze daar van die ademhalingstests uit? Daar sta ik echt een beetje van te kijken", zegt studiecoördinator en docent psychologie Gert Visser van de Rijksuniversiteit Groningen. "En als daar elektrische

shocks worden uitgedeeld, dan doet me dat denken aan een slaapkuur of iets dergelijks, en niet aan psychologisch onderzoek. Ik zou onze eerstejaars daar niet mee willen opzadelen." "En na afloop van het experiment houden we een bespreking. Dat is een harde eis. Er moet wel sprake zijn van een leerervaring die je als toekomstig onderzoeker opdoet. Het lijkt mij verplicht om feedback te geven. En wij werken uitsluitend met vrijwilligers. Sommige universiteiten doen het anders. Zoals die in Nijmegen." Studiecoördinator Y. Dijkstra van de Katholieke Universiteit Nijmegen: "Wij hebben ongeveer dezelfde aanpak als in Leuven. Studenten krijgen aan het begin van het eerste jaar een proefpersoonkaart uitgereikt, en bij het afstuderen moeten ze die inleveren. Acht uur moeten ze volmaken, de keuze van de experimenten is vrij." "Maar luchtmengsels inademen, dat gebeurt bij ons pertinent niet. En elektroshocks zouden hier direct tot een rel leiden. Doorgaans gaat het bij ons om het invullen van vragenlijsten en het verrichten van kleine handelingen. Waarom het bij ons verplicht is? Ik weet het niet. Het was al zo toen ik hier twintig jaar geleden kwam werken. Persoonlijk denk ik dat er zonder die verplichting geen hond is te vinden voor die experimenten." Dr A.F. Kalverboer, hoogleraar experimentele klinische psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen: "Er moet een goede fallow-up komen op zo'n proef, anders is de didactische functie ver te zoeken. Het lijkt er dan op dat men een voortdurend beschikbare poule van proefpersonen wil hebben voor niet al te aangename experimenten." Hoe zit het nu, psycholoog Frank Baeyens van de Katholieke Universiteit Leuven'

context van de gezondheidspsychologie. De elektroshocks gebruiken we voor onderzoek naar pijnperceptie. Daarin spelen een heleboel psychologische variabelen mee. Kijk, de psychofysiologie is toch een wezenlijk onderdeel van de psychologie. Ik denk dat het gek is onderscheid te maken tussen mind en body. Bovendien: de studenten kiezen zelf aan welke proeven ze deelnemen." Waarom informeert u de eerstejaars achteraf niet over het doel van het experimentl

"Allereerst: het zijn wel degelijk psychologische experimenten. Die ademhalingsproeven voeren we uit in de

"Ha, ha. Dan zouden we erg creatief moeten zijn om aan voldoende mensen te geraken." (MT)

"Dat moet ik ietwat nuanceren. Bij bepaalde proeven wordt er wel gedebriefd. Als je een vrijwillige informatiesessie organiseert, dan komen er van de vijftig deelnemers misschien drie of vier opdagen. Maar vergeet niet, in het eerste jaar is deelnemen aan een experiment een op zichzelf staande verplichting. In het tweede jaar moeten de studenten in een prakticum als onderzoeksleider fungeren en dan komen er wèl meer aspecten van het werk bij kijken." Maar het is toch ook gewoon netjes om achteraf te vertellen waar die mensen hun tijd in hebhen gestoken. "Er moet ook interesse zijn." Dan stelt u het verplicht, net als die experimenten. "Kijk, het staat de studenten altijd vrij om bij de proefleider om nadere uitleg te vragen. Als een proef meerdere weken duurt, bestaat het gevaar dat studenten iets over de bedoeling van een experiment verklappen aan de proefpersonen die nog niet aan de beurt zijn. We maken dus een afweging tussen het recht op informatie van de proefpersoon en het welslagen van het onderzoek. Dat is soms een probleem, dat geef ik onmiddellijk toe." Als de verplichting om aan experimenten deel te nemen er niet zou zijn, zou u dan voldoende proefpersonen hebben'

WCS J O U - AUGUSTUS

I996

7

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen