VU Magazine 1996 - pagina 260

OP DE PLANK Nicholas Wolteistorff, 'Van zekerheid naar trouw: christen-zijn en de wetenschap in een postmoderne cultuur', Boekencentrum, f. 29,90. De pretentie van de Verlichting is dat het mogelijk is een algemeen geldige kennis voort te brengen, waarbij het niet uitmaakt of iemand jood, zwart, homoseksueel of wat dan ook is. In de wetenschap laten wij onze persoonlijke hoedanigheden achterwege. De filosoof Wolterstorff bestrijdt deze gedachte in een aantal opstellen. Hij vindt dat het onontkoombaar is de wetenschap vanuit verschillende perspectieven te beoefenen. Voor Wolterstorff is dat eigen perspectief het christen-zijn. Hij meent dat zo'n eigen perspectief de toegang tot de werkelijkheid eerder vergemakkelijkt dan bemoeilijkt. De idee van waarheid hoeft niet te worden opgegeven. Niek de Boer, 'De randstad bestaat niet: de onmacht tot grootstedelijk beleid', NAI Uitgevers, f. 39,90. De auteur was onder meer directeur van de Provinciale Planologische Dienst van Zuid-Holland en hoogleraar stedebouwkunde in Delft. In een aantal artikelen beschrijft hij het Nederlandse onvermogen tot grootstedelijkheid. De afzonderlijke steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag vormen geen van alle op zichzelf een wereldstad. Maar ze zijn ook niet bij elkaar te vegen en als geheel, de randstad genoemd, tot metropool uit te roepen. De steden vullen elkaar namelijk maar zeer gedeeltelijk aan. Volgens De Boer blokkeert de overheid de vorming van een grootstedelijk milieu en lijdt Amsterdam aan een chronisch onvermogen zich als grote stad te ontpoppen. Prof.dr J.A. van der Ven (red.), 'Botsende culturen in Nederlands Kok Kampen, f. 22,50 Een bundel artikelen geschreven door hoogleraren verbonden aan de Katholieke

Onware herinneringen Soms 'ontdekken' vrouwen seksueel misbruikt te zijn. Ze wisten het van zichzelf niet; wel voelden ze zich ellendig, maar een duidelijke oorzaalc konden ze niet ontdekken. Als ze in therapie gaan, komen ze er achter getraumatiseerd te zijn geraalct in de jeugd. Dat trauma heet altijd verdrongen te zijn geweest, helemaal verdwenen uit het bewustzijn. In de therapie vindt er enige graafwerkzaamheid in het onderbewuste plaats. De zoekgeraalcte herinneringen worden in therapie gaandeweg teruggevonden. Kan dat? Het antwoord van de psychologen Crombag en Merckelbach is duidelijk. Dat kan niet. Uit alle mogelijke wetenschappelijke onderzoekingen blijkt juist het omgekeerde. Het is niet mogelijk om een trauma te vergeten. Echt getraumatiseerden, zoals teruggekeerden uit een concentratiekamp, slagen er in het geheel niet in te vergeten. Het trauma valt hen juist voortdurend ongevraagd lastig. Beschuldigingen jegens ouders of andere familieleden, gebaseerd op een pas in therapie ontdekt misbruik, dienen daarom altijd gewantrouwd te worden. Er bestaat niet zoiets als hervonden herinneringen H.F.M. C R O M B A G H.L.G.J. M E R C K E L B A C H

HERVONDEN HERINNERINGEN EN ANDERE MISVERSTANDEN

H WETENSCHAP,

CULTUUR

aan ernstige gebeurtenissen. Hervonden herinneringen zijn onware herinneringen. Die boodschap van Crombag en Merckelbach is ondubbelzinnig. Ze willen met hun boodschap een rol spelen in een maatschappelijk debat; een debat dat in Amerika al behoorlijk uit de hand is gelopen, zoals ook blijkt uit het iets eerder verschenen boek 'Graven in het geheugen' van Elisabeth Loftus. Maar misschien dat mede door de bijdrage van wetenschappers als Crombag en Merckelbach, in Nederland de zaal<: een beetje in de hand blijft. Het zijn hele goede boeken, zowel dat van Loftus als dat van Crombag en Merckelbach. Beide boeken zijn in benadering en uitwerking sterk met elkaar verwant. En in hun argumentaties zijn ze allebei uitvoerig en overtuigend. Wat ze ook met elkaar gemeen hebben is dat ze spannende, meeslepende lectuur vormen. En toch kon ik bij het boek van Crombag en Merckelbach soms een gevoel van irritatie niet onderdrukken. Ondanks de soms ironische toon spreekt uit het boek een onmiskenbaar fanatisme; een drammerigheid die je wel eens vaker ziet bij rationalisten die allerlei vormen van irrationalisme wensen te bestrijden. Loftus is minstens zo kritisch, maar veel terughoudender, zij probeert zich tenminste in te leven in de denkwereld van de 'vijand' - de therapeuten en wetenschappers die geloven in de waarheid van hervonden herinneringen. Voorzichtig tastend, vol aarzelingen, probeert zij haar inzichten te vergroten. De Nederlandse auteurs daarentegen vertonen niet het minste spoortje twijfel of terughoudendheid. Zij wensen hun vijand al-

O) SAMENLEVING

- JUNI

1996

leen maar te vermorzelen. Crombag en Merckelbach overspelen hun hand. Dat komt omdat ze een extra agenda hebben. Er dienen nog een paar wetenschappelijke rekeningen te worden vereffend, ledere vorm van psychologie, bijvoorbeeld de psychoanalyse, die niet experimenteel van aard is, verklaren zij min of meer buiten de wet. Alles wat niet volgens gangbare procedures toetsbaar is, wordt verwezen naar het rijk van onzin en bijgeloof. Ook psychotherapeuten dienen uitsluitend te werken op grond van wetenschappelijk vastgestelde inzichten. In de klinische praktijk opgedane mensenkennis telt niet. "De resultaten van gecontroleerd onderzoek vormen de enige rationale voor psychotherapeutische interventies en andere vormen van professionele activiteit van psychiaters en psychologen", schrijven ze. Eigenlijk zeggen zij tegen de therapeuten: jullie mogen alleen maar naar ons luisteren, want wij hebben de waarheid in pacht. Hadden Crombag en Merckelbach zich maar beperkt tot het kritiseren van het denken over hervonden herinneringen, dan waren ze veel doeltreffender geweest. Maar ze willen in één ruk door ook nog eens concurrerende wetenschappelijke benaderingen uitschal<;elen en de spanning tussen de psychotherapeutische pralctijk en het experimentele onderzoek opheffen, door te zeggen dat er geen spanning is. Dat maalct een in aanleg uitstekend boek soms ook onverteerbaar, (KN) H.F.M. Crombag en H.L.G.J. Merckelbach, 'Hervonden herinneringen en andere misverstanden'. Contact, f. 49,90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen