VU Magazine 1996 - pagina 112

beeld toneelspel. De vermeende onbenulligheid van spelletjesonderzoek is zeer betrekkelijk. Waarom zou men zich niet bezighouden met het leuke, vanzelfsprekende en alledaagse, en alleen maar met diep ingrijpende wereldproblemen? Voor Alex de Voogt persoonlijk was in ieder geval niet onbelangrijk dat Afrika zowel in de media als in de wetenschap altijd op een bepaalde manier in de belangstelling staat: als oord van ellende, brandhaard van burgeroorlogen en hongersnoden. Wat wetenschappelijk tegenwicht voor deze eenzijdige belangstelling is wat hem betreft wel op zijn plaats. Het is trouwens mogelijk om ook in een ander opzicht aan het spel een maatschappelijke betekenis toe te kennen. De historicus Johan Huizinga schreef er een heel boek over, 'Homo ludens'. Voor hem was de mate waarin een cultuur het spel in ere houdt, een belangrijk criterium om het beschavingsniveau van die cultuur aan af te meten. De negentiende eeuw die zo doortrokken heet te zijn van ernst, nut en werklust, waardeert hij niet. Huizinga vindt het een misvatting te denken dat een samenleving die hard werkt en veel produceert vanzelfsprekend beschaafder wordt. De nutteloosheid van het spel heeft misschien grote charmes. Meer sympathie had Huizinga voor de speelsheid van de barok, een tijd waarin het mannelijk kostuum nog niet saai en degelijk was, maar door linten, strikken en kant iets uitbundigs kreeg. En de destijds gebruikelijke pruik beschouwde Huizinga letterlijk als een inkadering van het gelaat, als de lijst om een schilderij. Maar een pruik heet nutteloos; puur ornament. Bao-meesters spelen liun spel in Zanzibar

ANALFABETEN

Aan cultuurfilosofische beschouwingen in de trant van Huizinga heeft Alex de Voogt zich niet gewaagd. Hij wilde empirisch onderzoek doen in Afrika en dat bleek op zichzelf al een heel karwei. Hij is maar kort in Zanzibar geweest - twee keer zes weken om veldwerk te doen. Eigenlijk is dat te kort, maar zijn motto luidt: alles gebeurt altijd in de laatste week. Het maakt derhalve niet zoveel uit of je er nu zes w e k e n of zes m a a n d e n bent. Ontmoetingen worden altijd uitgesteld tot het laatste moment en dan, als de koffers al bijna gepakt zijn, zeggen zelfs zieke mensen dat je nog bij hen langs kunt komen voor een gesprek.

Alex de Voogt was zeer geïnteresseerd in de maatschappelijke achtergrond van de topspelers, de Bao-meesters. Omdat er bij het spel veel van de rekenvaardigheid wordt gevergd, ligt het voor de hand te denken dat goede spelers in het algemeen ook zeer intelligent zijn. Niet dus. Er zijn toppers die een universitaire opleiding hebben gehad, maar er zijn er ook die uitsluitend de koranschool hebben bezocht, of zelfs dat niet eens: de analfabeten. Onder de beter geschoolden was een accountant, niet vreemd omdat het voor de hand ligt dat iemand die veel rekent aanleg heeft voor Bao. Een andere hooggeschoolde was leraar Engels, en het is

WETENSCHAP,

CULTUUR

O) SAMENLEVING

42

- MAART

niet duidelijk welk voordeel taalvaardigheid nu biedt voor de beoefening van het spel. En een van de allerbeste Baospelers was een marktveger, niet bepaald iemand met een hoge maatschappelijke status. Diezelfde man bleek evenmin veel sociale intelligentie te bezitten: niet getrouwd, één keer gescheiden, geen kinderen; en dat terwijl het hebben van kinderen in Afrika toch een belangrijke oudedagsvoorziening is. Het talent voor Bao-spel staat dus op geen enkele wijze in verband met andere talenten. Naast de intelligenten en maatschappelijk succesvoUen zijn onder de topspelers ook maatschappelijke IC)96

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen