VU Magazine 1996 - pagina 83

ven zijn gewoon onwetenschappelijk, en het is zinloos ze serieus te nemen. Dan zou je net zo goed de idee dat de maan van groene kaas is ernstig kunnen nemen. FOLKLORE

Als ik een gokker was dan zou ik graag geld inzetten op de uitkomst van deze experimenten. De meeste aanhangers van het gevestigde wetenschappelijke wereldbeeld zouden waarschijnlijk wedden dat deze experimenten er niet in zullen slagen enig effect aan te tonen dat de gevestigde wetenschap niet verklaren kan. Maar sommigen wedden wellicht van wel. De verhouding van de bedragen voor en tegen zegt iets over de relatieve kracht van de betrokken verwachtingen. Om hoeveel zou u bijvoorbeeld willen wedden dat huisdieren de terugkomst van hun baas niet echt voorvoelen als alle conventionele mogelijkheden om dat te weten zijn uitgeschakeld? En om hoeveel dat ze dat wel kunnen? Juist omdat er een taboe rust op het soort van onderzoek dat in dit boek wordt voorgesteld heeft de gevestigde wetenschap het links laten liggen. En juist daarom biedt het zulke verbazende mogelijkheden voor ontdekkingen. We zouden op de drempel kunnen staan van een nieuw wetenschapstijdperk dat wordt gekenmerkt door een stimulerend gevoel van frisheid en nieuwsgierigheid, door openheid en algemene betrokkenheid. Waarschijnlijk zou zich na enkele tientallen jaren een nieuwe orthodoxie hebben gevestigd, zou er opnieuw een exclusief professionalisme zijn ontstaan, en zou de bureaucratie de zaleen weer onder controle hebben. Maar het vooruitzicht voor de korte termijn is opwindend. Op welke manier kunnen deze experimenten de wereld veranderen? Ten eerste denk ik dat ze zouden hel-

pen de wetenschap open te breken, zowel in theorie als in de praktijk. De culturele effecten van zo'n verandering in de wetenschap zouden heel diep gaan. We zouden anders gaan aankijken tegen folklore en tegen volksgeloof als dat in de mysterieuze krachten van dieren en de mogelijkheid te voelen dat iemand naar je kijkt. We zouden ons meer verbonden en betrokken voelen met en bij onze medemensen en de natuurlijke wereld om ons heen. We zouden ons sterker verweren tegen de neiging om te denken dat we het recht hebben de natuur te beheersen en uit te buiten zonder ons om iets anders dan menselijke belangen te bekommeren, en om de rest van de natuur als zielloos en mechanisch te beschouwen. Er zouden grote veranderingen optreden in vorming en opleiding. Er zou waarschijnlijk ook een opmerkelijke toename optreden in de publieke belangstelling voor wetenschap. Ten tweede zouden de experimenten die betrekking hebben op de raadselachtige vermogens van dieren, kunnen leiden tot een nieuw inzicht in dierlijke - en menselijke - vermogens. Ze zouden aanwijzingen kunnen opleveren voor onzichtbare banden tussen mensen en dieren, tussen dieren en hun thuis, en binnen sociale groepen. De aard van die banden zou veel vervolgonderzoek vergen, maar hij zou alles waarvan de gevestigde wetenschap zelfs maar droomt verre te boven gaan. Een grote verscheidenheid aan biologische en menselijke verschijnselen zou opnieuw moeten worden bezien, met inbegrip van dierlijke migratie, richtingsgevoel, sociale verbanden en de organisatie van samenlevingen. Ten derde zouden de experimenten met betrekking tot het gevoel bekeken te worden en de werkelijkheid van fantoomledematen, kunnen leiden tot een nieuw inzicht in onze relatie met ons eigen lichaam en de

WETENSCHAP,

CULTUUR

es) SAMENLEVING

13

- MAART

wereld om ons heen, door de gangbare scheiding tussen lichaam en geest, tussen subject en object, op te heffen. Die verandering zou diepgaande implicaties hebben voor de psychologie, de geneeskunde, de cultuur en de wijsbegeerte. Ten vierde zouden de experimenten die wetenschappelijke illusies tot onderwerp hebben, het gangbare wetenschappelijke geloof in de onveranderlijkheid van de natuur en de objectiviteit van de wetenschap kunnen ondermijnen. Ze zouden ons sterker bewust malcen van iets wat de wetenschapsfilosoof Karl Popper zei in zijn boek 'The logic of scientific discovery' ('De logica van de wetenschappelijke ontdekking'); "Wetenschap rust niet op een onwrikbaar fundament. De kloeke structuur van haar theorieën rijst als het ware boven het moeras uit. Het is als een gebouw dat op palen staat. De palen worden van bovenaf in het moeras gedreven, maar ze rusten niet op de een of andere natuurlijke of 'gegeven' grond." De onveranderlijkheid van 'natuurlijke constanten' die lange tijd is beschouwd als een door de natuur gegeven grondslag voor het wetenschapsgebouw, zou heel wel precies zo'n paal in het moeras kunnen blijken. En dat geldt ook voor de veronderstelling dat de verwachtingen van onderzoekers geen bron van vertekening voor het onderzoek vormen. Naarmate die grondslagen onzekerder worden zal het besef groeien dat we de palen dieper moeten slaan, of dat we naar andersoortige grondslagen, zoals drijvers, moeten uitzien. Ten slotte, wat er ook uit deze experimenten komt, ik hoop in elk geval dat dit boek helpt om in te zien dat er veel is dat we niet begrijpen. Veel fundamentele vragen zijn nog open. Laten we onze geest ook open houden.

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen