VU Magazine 1996 - pagina 472

Als het geld op straat ligt

'Eerlijk duurt het langst', luidt het gezegde, maar cynici moeten daar altijd om grinniken: mensen denken in de eerste plaats aan hun eigenbelang en zijn minder snel geneigd aan hun medemens te denken, vooral wanneer zij die medemens niet of nauwelijks kennen. Die cynici - zo kan nu worden vastgesteld hebben ongelijk. Het tijdschrift Reader's Digest hield een klein onderzoek. Op tweehonderd openbare plaatsen van Europese steden lieten medewerkers van het blad een porte-

feuille op straat achter. In de portefeuille zat een bedrag van tachtig gulden en bovendien een visitekaartje van de eigenaar van de portefeuille, plus een foto van haar gezin. Wat zou de vinder van de portefeuille doen, terugbrengen of niet? De resultaten zijn redelijk opmerkelijk. De portefeuille werd door 5 9 procent van de vinders teruggebracht naar de rechtmatige eigenaar. En een dergelijk aantal wordt ook genoemd in vergelijkbare, meer wetenschappelijk verantwoorde onderzoeken. De onderzoekers van 'Reader's Digest' vinden dat veel, ze staan te kijken van zoveel eerlijkheid, en daar valt wat voor te zeggen. De begrijpelijke eerste impuls is immers om zo'n portemonnee te houden. Toch slagen veel mensen erin om die eerste impuls te bedwingen en het geld terug te brengen. Dit handelen

w c s NOVEMBER 1996

druist ogenschijnlijk direct tegen het eigenbelang in. Waarom zouden mensen eigenlijk zo onzelfzuchtig zijn? In het jongste nummer van het cultureel maatschappelijk maandblad 'Streven' doet de Vlaamse econoom Tom de Herdt een poging tot verklaring. De belangrijkste emoties die in dit verband de eerste impuls van het in de jas stoppen van die portefeuille neutraliseren, zijn schuld- en schaamtegevoelens. We voelen ons er niet lekker onder wanneer we spullen van een ander gappen. We zijn opgevoed met bepaalde regels - dat stelen niet mag en dat eerlijkheid een deugd is - en die regels hebben veel mensen zich kennelijk behoorlijk goed eigen gemaakt. Zelfs al is de 'pakkans' minimaal, dan blijft er toch iets knagen - veel mensen hechten er waarde aan eerlijkheid. Mijn zelfbeeld krijgt een knauw wanneer ik die portefeuille houd. Het is daarom ook een kwestie van eigenbelang om medemenselijk te zijn, zelfs al is die medemens een volstrekte vreemde. We willen immers niet onze reputatie en ons zelfbeeld als eerlijke mensen verliezen. Die verklaring over het belang van schuld- en schaamtegevoel lijkt vrij aannemelijk. Minder overtuigend is een andere poging tot verklaring. Uit het onderzoek van 'Reader's Digest' blijkt dat er weinig verschil bestaat tussen de geslachten, leeftijdscategorieën en etnische identiteit bij het houden dan wel terugbrengen van de portefeuille. Met één uitzondering: de mensen die het geld hielden, maakten de indruk dat geld het minste nodig te hebben. De wat armere mensen bleken in groteren getale het geld terug te brengen. Eerlijkheid lijkt het meeste voor te komen in de minder welvarende lagen van de samenleving. Volgens Tom de Herdt is het oude gezegde van Adami Smiith [honesty is the best pohcy] perfect van toepassing voor mensen in de lagere echelons van de samenleving. "Zij kunnen", aldus De Herdt, "nooit machtig genoeg zijn

Redactie: Mark Traa Bijdrage: Koos Neuvel

om boven de wet te staan, en hun succes hangt vrijwel steeds af van de goede indruk die ze op hun buren en gelijken maken." In dit geval lijkt een simpeler verklaring meer voor de hand te liggen: het bedrag dat in de portefeuille zat. Voor minder welvarende mensen is tachtig gulden een behoorlijk bedrag, ze kunnen zich wellicht voorstellen dat de eigenaar dat geld behoorlijk zal missen; ze realiseren zich hoe ontdaan ze zelf zouden zijn wanneer ze hun portefeuille met tachtig gulden kwijt zouden zijn. Voor rijkere mensen ligt dat mogelijk iets anders. Voor tachtig gulden moeite doen om de portefeuille terug te bezorgen bij de eigenaar, dat is het hen allemaal niet waard. Daar is het bedrag veel te klein voor. Zoiets rrvis je toch niet echt? Tachtig verloren guldens, daar maalt toch niemand om?

Ziekteverzuim De juiste oplossing van de 'logikwiz' over ziekteverzuim, de prijspuzzel in het septembernummer van wcs, luidt als volgt: 1 - Yves - 3 dagen - verkoudheid 2 - Anja - 21 dagen - gebroken duim 3 - Mien - 7 dagen - hoofdpijn 4 - Dirk - 5 dagen - verstuikte voet 5 - Henk - 2 dagen - zonnesteek De tien eivormige objecten van de Franse kunstenaar Pieiie Giieaudon gaan naar: P. Willems in Breda, A.J. de Ruiter in Delft, M. van der Bijl in IJmuiden, H. van der Velde in Beaumont du Périgord (F), N. Lassing in Amsterdam, W. Visscher in Dedemsvaart, W.K. de Wijs in Bussum, L. Otten-Claessen in Eindhoven, A. van den Enden in VenloBlerick, en B.J. van Geer in Zierikzee.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen