VU Magazine 1996 - pagina 215

m

over, zeker in ondragelijk spannende boeken als die van Jules Verne. Niet van de vraag hoe het met de wereld afloopt, ligt een kind wakker; het wil weten hoe het boek afloopt. Volwassen Verne-deskundigen scheppen duidelijk behagen in het knagen aan de beelden van Verne die zijn blijven hangen. Vooral de Belgische econoom dr Robert Pourvoyeiu heeft daar in een 1988 verschenen monografie aardigheid in. Jules Verne was geen toekomstvoorspeller, geen kindervriend, geen uitvinder, geen optimist, en geen futurist, zo vernemen wij van hem, en ook geen wetenschapsman, geen technicus, econoom of vooruitgangsgelovige. Maar een verrassende troostprijs biedt hij wel in de slotzin van zijn geschrift. Hij acht Jules Verne paradoxaal het meest modern daar "waar hij voor de gevaren van de wetenschap waarschuwt, als voorloper van de milieuproblematiek."

Zwartgallig baasje

Straten behoeven te worden gespannen. Het raadslidmaatschap bevalt hem zo goed, dat hij nadien zelfs overweegt een gooi te doen naar een parlementszetel. Hoe Jules Verne werkelijk heeft gedacht bleek de afgelopen jaren uit de publikatie van twee boeken, waarvoor de jonge schrijver indertijd geen uitgever kon vinden. Beide werken laten weinig twijfel over de wijze waarop de andere boeken van Jules Verne moeten worden geïnterpreteerd. Jules Verne was al jong beducht voor de ontwikkeling van de techniek. Vandaag zou hij stellig een doemdenker zijn genoemd. Zijn vroegste boek, niet in het Nederlands vertaald, is een ietwat geromantiseerd verslag van de reis die hij in 1859 maakte naar Schotland en Engeland. Pas in 1989, 140 jaar nadat het is geschreven, zal het in Nantes in druk verschijnen onder de titel 'Voyage a reculons en Angleterre et en Ecosse'. Jules Verne beschrijft daarin zijn eerste buitenlandse reis. Indrukken toen opgedaan, zullen we nadien terugvinden in tal van andere romans; de Schotse

Jules Verne een vroege milieu-activist? Sinds enkele jaren staat het ook voor mij vast: Greenpeace mag vandaag met meer recht een schip naar hem noemen dan de Franse marine. Hedendaagse vooruitgangsgelovigen willen soms toegeven dat hun letterkundig idool inderdaad op latere leeftijd wat pessimistischer zou zijn geworden. Persoonlijke rampspoeden in 1886 zouden daarvan de oorzaak zijn geweest, is het verhaal. De dan 58-jarige schrijver werd door een geesteszieke oomzegger in zijn linkerbeen geschoten, waardoor hij mank raakte en zodoende niet meer kon varen op zijn zeewaardig plezierschip. Kort daarna overleden zowel zijn uitgever Julius Hetzel als zijn 87jarige moeder. Gekweld door pijn van de schotwond, koortsaanvallen en zielesmart spoorde Jules Verne uit zijn woonplaats Amiens naar zijn geboortestad Nantes om zijn ouderlijk huis te verkopen. Het deed hem niets. In een brief klaagt hij over de buurt waar hij als kind opgroeide: "Een vuile fabrieksrook bederft tegenwoordig de lucht, die vroeger doortrokken was van de geur van bloemen en fruitbomen. Maar wat kan men daaraan doen? De Vooruitgang neemt dé schijn aan van iets dat onafwendbaar is". Was de oudere Jules Verne een zwartgallig baasje geworden, die gekweld door een pijnlijk been, staar en suikerziekte niet meer blijmoedig in de toekomst kon blikken? Deze opvatting is wijd verbreid, maar vol te houden is deze niet. De dood van Jules Hetzel gaf Jules Verne geen somberder toekomstvisie, maar een grotere vrijheid om zich te uiten. Hij hoeft zijn zorg over wat vooruitgang heet nu niet meer voor zich te houden. Zijn vrouw, zijn vrienden en bekenden verbijstert de zestigplusser door opeens zelfs in de lokale politiek te gaan en nog wel voor een links partijtje. In de gemeenteraad ijvert hij voor Kunst en Cultuur, voor een verbod op het uitbraken van rookwolken binnen de bebouwde kom door stoomlocomotieven, en voor elektrische trams, die op accu's rijden zodat geen ontsierende draden boven de

WETENSCHAP,

CULTUUR et) SAMENLEVING

- MEI

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen